Evet biliyorum, yıllarca çeşitli bahanelerle ertelediğimiz o büyük projelere tam da başlamak üzereydik. İklim de bizden yanaydı; “ışığımız bol olacaktı”. Proje de şart değil. Sokak fotoğrafçılığı başlığı derya deniz. Siz bakmayın hep köprü üstü balıkçı, vapur, deniz kıyısında oturan insan veya pencereden dışarıya bakan, yansımada şehir gözüken teyze fotoğrafları çektiğimize… Bu sefer sokak fotoğrafçılığına yeni bir soluk getirecektik. Tam zamanıydı…
Ama olmadı. Sesi uzaktan da hoş gelmeyen, Corona virüs, mart ayının ilk haftasından itibaren bizim de günlük hayatımıza karıştı. Ve bütün rutinlerimiz tepe taklak oldu. Umarım bu yazıyı okuyan herkesin ve sevdiklerinin sağlıklarında bir problem yoktur. Umarım evde kalabilme lüksüne sahip olabilen insanlardansınızdır. Yalnızca kendi sağlığımızdan da değil, tüm davranışlarımızın ve kararlarımızın da kamu sağlığını etkilediğini unutmayalım. Evet zaman zaman karar vericilerimiz bu gerçeği göz ardı etse de siz etmeyin.
Rutinlerimiz tepe taklak oldu
Evet tüm rutinlerimiz tepe taklak oldu. Fotoğrafçılığımızın da etkilenmemesine imkan yoktu. Etkilendi iyi de oldu. Belki de tersi düzünden daha iyidir, onu zaman gösterecek!
İlk etkilenen fotoğrafçı rutinimiz, boynumuza makinemizi asıp köşe bucak gezmek oldu. Projelerimize, yaratıcılığımıza, tasarımlarımıza yola çıkmak yerine, daha çok avcılık seremonisine dönüşen, köprülerden ve deniz kenarlarından fazla da uzaklaşamayan, manasının değil de suretinin peşinde olan fotoğrafçılığa bir süre ara vermek zorundayız. İki nefeslenip bu rutinin yerine, “ne çekiyorum, nasıl çekiyorum, nasıl sergiliyorum, seçtiğim fotoğrafı neden seçiyorum, hangi fotoğrafçıları kendime yakın buluyorum, neden” gibi soruları kafamızda çevirmek gibi yeni bir alışkanlık edinebiliriz.
Karantina günlerin başladığın beri, yan yana geldiğimiz seminerler, atölyeler de yok oldu. Yeni yeni çevrim içi olanlar başlasa bile biraz ara vermiş olduk. Güzel de oldu. Tam zamanı bu konu üzerine de beyin fırtınası yapmanın. “Hoca, Usta, Duayen vb” gibi sıfatlarla hayatımızda tuttuğumuz bu kadar erkeğin (daha çoğu erkek çünkü) biraz daha sesini az duymanız, farklı düşünmeniz için, hayal gücünüzü serbest bırakmanız için önemli bir fırsat olabilir. Ortaya çıkardığımız fotoğraf ürünlerini sınıflandırmak çok kolayken (sıradan, farklı, etkileyici, tekdüze, akılda kalan, sabun köpüğü vb) bu kadar çok ünvana ne gerek olduğunu da tartışırız belki eşimiz dostumuzla. Seminerler, atölyeler başkasının farkettiği, uyguladığı kısa yolların size iletilmesinden ibarettir çoğu zaman. Oysa bizim uğraşlarda “iki nokta arasında en kısa mesafeye” SIRADAN denir, unutma. Tabi ki seminerlere katıl, tecrübelerine dinle, ama filtreden geçir ve kendine has bir üretim nasıl yapabilirsin sorusuna cevap aramayı bir kenara atma.
Öğrenmek, tecrübe dinlemek, fikir almak demişken, bence en önemli öğrenme kaynağımızdan bahsedelim o zaman. Yok webden bahsetmiyorum. Onun altını üstüne çoktan getirdiğini biliyorum şampiyon. Google senden sorulur haberim var.
Bırak o makineyi kitap al
Benim bahsettiğim araç kitap. Hani yüz yıllardır hayatımızda olan, “e-book” da olsa özünde yan yana gelmiş kelimelerden oluşan, kitaplık denilen ev eşyasında sıralanan, içine dünyalar sığan nesne. Biliyorum fotoğrafa ilk başladığımız günden itibaren “hocalarımızın, ustalarımızın, duayenlerimizin” çok azı kitaplar önerdi sana. Bakmak, görmek kavramları kucağa çok hoş geldi de, beynin görmesi için nasıl eğitileceğine sıra bir türlü gelmedi. “Fotoğrafçı dediğin hayatın içinde, sokağın tam ortasında öğrenir” palavrasına çok kulak asmanı tavsiye ederim. Fotoğraf kuramı, fotoğrafçılık teorisi üzerine okumanın tam zamanı olduğunu düşünüyorum. Hazır Netfilix’de de seyredecek bir şey kalmadığına göre… Evde fotoğraf çek çek nereye kadar. Bırak o makineyi yerine sakince ve kitaplıktan bir kitap al. Okudukça fotoğrafların değişecek inan bana. Kullandığın üretim aracının tarihi değişimini, ne zaman ne işe yaradığını, aslında ne olduğunu anlamadan farklı bir ürün ortaya çıkaramazsın. Tecrübeyle sabittir.
Bugünlerin öne çıkan iki davranış biçimi var, sen de farketmişsindir: Birincisini başlıkta da yazdım, Türkiye’nin yüzde ellisi diğer yüzde elliye canlı yayın yapıyor. İkincisi de herkes herkese bir şey öneriyor. O zaman tutmayın küçük enişteyi, benim neyim eksik!
Okuyalım da Ne Okuyalım?
Naçizane önerilerim şu şekilde:
“Sadece fotoğraf değil de, bu kadar roman, tiyatro, şiir, film üretiliyor. Ne işe yarar, hangi derdimize dermandır” diye bir soru varsa kafanda, (yoksa da artık olsun) ilk önerim Berna Moran’ın Edebiyat Kuramları ve Eleştiri adlı kitabı. İlk bakışta fotoğrafla alakası yokmuş gibi gözüksede, “sanatta bir takım kurallar vardır” palavrasına verilen en güzel cevaptır. Kurallar değil seçimler vardır. En son baktığımda kitap 28. Baskısını yapmıştı.
Öğrencilik yıllarımda başucu kitabım olmuştu. Ara ara 15-20 sayfasını bir daha okurum. Nazif Topçuoğlu’nun “İyi Fotoğraf Nasıl Oluyor Yani?” kitabı. Yeni baskısı yapılmıyor. Sahaflardan bulabilirsen, kaçırma derim.
“Fotoğrafın Tüm Öyküsü adlı bir kitap var. Evet kalın biraz. Ama kimse bir oturuşta oku bitir demiyor ki. Kaynak kitap olarak dursun masanda. Fotoğrafın ne kadar kısa bir sürede ne kadar fazla kılığa girdiğine inanamayacaksın. Okudukça yeni bir şeyler yapma isteğin artacak. Bu da tecrübeyle sabittir.
Fotoğraf ve kitaptan konuşurken, ESPAS yayınlarından ve yayınevinin her işini yapan sevgili Hüseyin Yılmaz’dan bahsetmeden olmaz. Bahsetmek de yetmez, zaten zor alan yayıncılık alanında, yıllardır hiç ara vermeden, okuyucu az olan bir alanda fotoğraf üzerine kitaplar yayınlama mücadelesi veren Hüseyin Yılmaz ve arkadaşlarına teşekkür etmemiz lazım.
ESPAS yayınlarından çok önemli kitaplar var. Beni de çok etkileyenlerini peş peşe sıralayalım isterseniz: “Fotoğrafı Düşünmek – Victor Burgin”, “Fotoğraf Kuramı – Kolektif bir çalışma”, “Fotoğraftan Sonra – Fred Ritchin”, “Fotoğrafçının Eğitimi – Adam Beller”,
“Acımasız Aydınlık – Susie Linfield”, “Çağımızın Tanıkları Belgesel Fotoğrafçılar Anlatıyor – Ken Light”.
Kitaplar değil de, illa webden okuyacam diyorsan önerim: www.ifsakblog.org‘tur. İFSAK’ın 60. Yıl etkinliği olarak planlanan ve yayına tüm hızıyla devam eden blog, etkili yazılarıyla kısa zamanda çok önemli bir kaynak oldu. Takip edin, tavsiye edin.
Fotoğraf da çek tabi ki. Hobi olarak da değil, hayatının tam orta noktasına koy, fotoğraftan önce fotoğraftan sonra diye ayır hayatını. Benim önerilerim sadece, sana özel fotoğraflar üretmen, akılda kalacak işler yapman için bir arkadaş tavsiyesi. Çünkü zaman zaman diyaframı ne kadar açsan da, ışık ne kadar çok olsa da, sırf pratikle yola çıkanların aydınlatamadığı karartılar fotoğraflarımızı zayıflatıyor.
Kal sağlıcakla!
Bu yazı, Photoline dergisinin, Haziran sayısından alınmıştır