Paradoks ya da paradox nedir sorusunun cevabını çoğu kişi merak ediyor çünkü gerek sosyal medyada gerek dışarıdaki dünyada çok sık kullanılan bir terimlerden biridir. Bunu ilk kez duyanlar, anlamını az çok bilen ancak temeli hakkında tam bilgi sahibi olmayanlar da araştırmaya başlıyor.
Sinema ve edebiyatta da önemli bir yere sahip olan paradoks terimi aslına bakılacak olursa oldukça uzak bir geçmişten geliyor. Hakkındaki bütün detayları öğreneceğimiz paradoks veya pardox, çelişki anlamı taşıyor.
Bu, kafanızdaki soru işaretlerini bir hayli arttırdıysa dilerseniz bunu aşağıdaki başlıklar altında daha kapsamlı bir şekilde incelemeye başlayabiliriz.
Paradox Nedir?
Paradox ya da Türkçe karşılığı ile paradoks kelimesi, Antik Yunanca kökenli bir kelimedir. Bu da onu milattan öncesine kadar uzanan bir terim yapıyor. “İnanca aykırı” anlamına gelir. Kendisi ile çelişen ifadelere paradoks adı verilir.
Örneğin “Ben yalan söyledim” cümlesinde yalan söylediğini belirten kişi doğru söylüyor. Bu cümlede bir çelişkinin söz konusu olduğu görülüyor. Doğru gibi görünen iki ifade eğer çelişkili ise bu durum bir paradoks yaratır.
Kanıtlara göre paradoks kelimesi ilk olarak Platon’un Cratylus kitabında geçiyor. Bu kitaptaki bir diyalogda paradoksun akla aykırı görünen ama yine de doğru olarak kabul edilen bir şey olarak tanımlıyor.
İlginç Paradoks Örnekleri
- Büyükbaba paradoksu
- Hayat ciddiye alınamayacak kadar önemlidir.
- Doğru mu, yanlış mı?
- Berber paradoksu
- Görelilik teorisini kim buldu?
Sizi uzun uzun düşündürecek paradokslar bu şekildedir. Dilerseniz gelin, bu paradokslara daha yakından bakalım.
Büyükbaba Paradoksu
Zamanda yolculuk temalı çok sayıda film, dizi ve kitap yayımlandı. Peki, ya zamanda geriye gidip büyükbabanın ölümüne yol açsan ne olurdu? “Ben doğmazdım” derseniz bu yanlış cevap olur. Büyükbabanız ölse bile siz doğardınız.
Büyükbabanız ölürse siz doğmazdınız. Siz doğmadığınız için zamanda yolculuğu da hiç yapamazdınız. Bu durumda geçmişe gidemez ve büyükbabanızın ölümüne yol açamazdınız.
Hayat Ciddiye Alınamayacak Kadar Önemlidir
Bu söz Oscar Wilde tarafından ileri sürülmüştür. Wilde, bu sözü ile insanlara hayatlarının önemli olduğunu ve tadını çıkarmalarını söylemek istedi ama bunu yaparken de bir paradoks yarattı.
Doğru mu, Yanlış mı?
Elinizde bir kâğıt olduğunu düşünün. Bu kâğıdın bir yüzüne kâğıdın diğer yüzünün yanlış olduğunu, diğer yüzüne ise bu yüzün doğru olduğunu yazıyorsunuz. Daha sonra kâğıdı karşıdaki kişiden onun göremeyeceği şekilde dik tutup bir taraf seçmesini istiyorsunuz.
Bu kişi kâğıdın hangi yüzünü seçerse seçsin doğruyu seçmiş olur çünkü her ikisi de doğru ifade içeriyor.
Berber Paradoksu
Berber paradoksu, Russell paradoksundan hareketle yaratılan bir paradokstur. Sadece kendini tıraş edemeyen berberleri tıraş eden bir berber, kendini de tıraş edebilir mi? Evet, insanı soru işareti yağmuruna tutan paradoks sadece basit bir sorudan oluşuyor.
Berber kendini tıraş edemeyenleri tıraş ediyor. Hâlbuki kendisi de bir berber ve kendini tıraş ederse artık berber olamaz. Kendini tıraş edemezse de tıraş edeceği müşterilerine tıraş olmak zorunda kalır.
Görelilik Teorisini Kim Buldu?
Bir zaman yolcusu zamanda yolculuk yaparak geçmişe gidiyor ve Einstein’a görelilik teorisinden bahsediyor. Yıllar geçtikte çalışma birden çok kez yayımlanıyor. Zaman yolcusu Einstein’a gidiyor ve bu şaşırtıcı teorinin nereden geldiğini öğrenmek istiyor.
Einstein bunu zaman yolcusundan öğrendi. Zaman yolcusu da Einstein’dan öğrendi. Peki, teorinin arkasında kim vardı?