Halo etkisi sık sık halo hatası olarak da adlandırılır. Bu aslında söz konusu etki hakkında önemli bir ipucu veriyor. Bu etki bir hatadan ibarettir. Bu hata, ikinci bir adımın atılmamasından meydana gelen bir hatadır.
Çoğu kişi, herhangi bir insan, nesne, kuruluş ve hatta bir olay ile ilgili sahip olunan bir deneyimden ya da görüşten yola çıkılarak genelleme yoluna gider. İşte hale etkisi olarak da adlandırılan etki tam olarak bu noktada ortaya çıkıyor.
Bu makalede örnekler üzerinden giderek konu ile ilgili bütün soru işaretlerini ortadan kaldıracağız. Sizin de kafanıza halo ne demek gibi sorular takılıyorsa makalenin sonunda bunların son bulacağından emin olabilirsiniz.
Halo Etkisi Nedir?
Halo effect olarak da bilinen bu etki, bir kişi, kuruluş, nesne, mekân ya da bir olay hakkında önceden edinilen olumlu veya olumsuz bir yargının genelleme yolu ile diğer özelliklere de yansıtılmasıdır.
Halo kelimesi, dini bir kavramdan geliyor. Orta Çağ’da kutsal olarak kabul edilen kişilerin başına o kişileri onurlandırmak amacıyla ışık çemberi konulurdu. Bu çember aynı zamanda önemli bulunan insanları da gururlandırmak için kullanılıyordu. Özellikle Orta Çağ’dan günümüze gelen resimlere bakılacak olduğunda bu çemberler doğrudan dikkat çekecektir.
Hale etkisi, başkalarının zekâsı ve herhangi bir konudaki yetkinliği ile ilgili görüşlerimizi etkileyebilir. Günlük hayatta etkisi hemen hemen her alanda hissedilebilir. İş hayatında da okul hayatında da özel hayatta da geçerlidir.
En büyük örneği, fiziksel olarak çekiciliğe sahip insanlara olumlu sıfatlar yüklenmesine ve bu kişilerin fiziksel çekiciliği nispeten daha az olan insanlara göre daha çok iyi özelliklere sahip olduğunun düşünülmesine yol açmasıdır.
Kısacası bir kişinin tek bir olumlu özelliği, o kişinin her yönü ile mükemmel olarak kabul edilmesine yol açabilirken o kişinin akıllarda kalan tek bir olumsuz özelliği ise o kişi hakkında olumsuz düşüncelere sahip olunmasına neden olabilir.
Bir kişinin olumsuz bir niteliğinin o kişinin tüm özelliklerinin olumsuz yorumlanmasına yol açması ise horn etkisidir. Halenin tam aksine öznenin olumsuz bir özelliğinden yola çıkılarak değerlendirmede bulunulur.
Öğrencinin derslerinde başarısız olmasının spor ve müzik gibi diğer alanlarda da başarısız olduğunu düşünmeye itmesi, horn etkisine bir örnektir. Başka bir örnek de kilolu insanları daha az çalışkan bulmaktır. Bu örnekte kişinin sadece kilosu göz önünde bulundurularak o kişinin akademik hayatında da başarısız olduğu sonucuna varılıyor.
Halo Etkisinin Tarihçesi
Bu terim, ilk olarak Psikolog Edward Thorndike tarafından 1920 tarihinde “The Constant Error in Psychological Ratings” başlıklı bir araştırma makalesinde kullanıldı.
Araştırmada komutanlardan askerlerin çeşitli niteliklerini değerlendirmesi istendi. Bu niteliklerin arasında fiziksel görünümün yanı sıra güvenilirlik, sadakat gibi özellikler yer alıyordu. Thorndike, bu araştırma ile herhangi bir değerlendirme sırasında önceden sahip olunan bir görüşün öznenin diğer özelliklerine nasıl yansıdığını belirlemek istiyordu.
Bu çalışmanın sonucunda anlaşıldı ki olumlu görüşün öznenin diğer özelliklerinin de olumlu yorumlanmasına, olumsuz görüşünse öznenin diğer özelliklerinin olumsuz bir biçimde değerlendirilmesine yol açıyor.
Halo Etkisi Örnekleri Neler?
- Öğretmenlerin sessiz, sakin, uyumlu öğrencileri çalışkan ve parlak öğrenci olarak değerlendirilmesi.
- Bir kişinin sadece kitabın kapağına baktıktan sonra o kitabın içeriğinin de güzel olduğunu düşünmesi.
- Bir markanın sadece bir ürününün denenip beğenilmesi ve daha sonra o markanın tüm ürünleri kaliteli olarak kabul edilmesi.
- Bir şüphelinin sadece görünüşüne bakılarak o kişinin masum bulunması.
Hale etkisi ile bir benzer etki de mandela etkisidir. Mandela etkisini derinlemesine ele aldığımız makalemize de göz atabilirsiniz.