Fotoğrafça / Şevki Silan
Fotoğrafta, kompozisyonun belirginlik ögelerinden biri olan perspektif, en basit tanımı ile “objelere belli bir noktadan bakıldığında görünen görüntüdür” şeklindedir. Daha detaylı bir tanımla perspektif: Fotoğrafın iki boyutlu düzleminde yer alan imgelerin giderek, derece derece küçülmesi, renklerin giderek doygunluklarının azalması, cisimlerin önden arkaya doğru belirginliklerini kaybederek imgeleri ardı ardına sıralama ve organize edilerek oluşmasıdır.
Fotoğraf üç boyutlu görüntüyü iki boyuta indirgeyerek dilini oluşturur. Bir fotoğrafın etkili ve başarılı olabilmesi için iki boyutla indirgenen görüntü dilinin üçüncü boyut etkisini içinde taşıması ile gerçekleşir. Üçüncü boyut etkisini fotoğrafa aktarmanın birkaç yolu vardır. Işık, sınırlı alan derinliği, sis-pus-dumanın oluşturduğu atmosfer ve de en önemlisi perspektif yardımı ile oluşur. Perspektifi düşünmeden çekilen bir fotoğrafta en ve boy olmak üzere sadece iki boyut oluşur. Böylece, derinlik ve zaman etkisi görülmeyeceğinden üçüncü boyut etkisinden yoksun kalacaktır.
Göz atmak isteyebilirsiniz; Fotoğrafta Duygu Varsa…
Perspektif
Fotoğrafa derinlik ve üçüncü boyut etki kazandırmak için perspektif tekniğini kullanmak gerekir.
Perspektif ile kadrajdaki objelerin birbirleri ile olan mesafeleri ve boyutları esas alınır. Ayrıca, üç boyutlu bir görsel oluşturulmaya çalışmak söylenildiği kadar kolay değildir. Böylece, bu beceriyi kazanmak için öncelikle perspektif etkisinin fotoğrafa katacağı atmosferin farkında olmak gerekir. Ayrıca, sonrasında da perspektifi en etkili şekilde kullanmak için doğru çekim noktasını bulma becerisini kazanmak gerekir. Ayrıca, bu da uzun soluklu bir uygulama demektir.
Fotoğrafta perspektif etkili bir şekilde kullanıldığında; derinlik, mesafe ve hacim duygusu izleyenlere çok daha iyi yansır ve cisimler daha gerçekçi görseller sunar.
Perspektifi etkili hale getirmek için birinci adım uygun bakış mesafesinin bulmaktır. İkinci adım ise kadraj içine dahil olacak görüntüleri belirlemek ve boyutlandırmaktır. Üçüncü adım ise bu etkileri yakalamak için hangi objektif ile çekim yapacağımıza kara vermektir.
Geniş açı objektifler ile kadraj oluştururken konuya fazla yaklaşır. Böyle bir tercih öndeki objelerin olduğundan büyük, arkadaki objelerin olduğundan daha küçük gözükmesini sağlar. Böylece, perspektif kullanmak görüntüyü gerçek boyutuna kıyasla abartmış olur.
Uzun odaklı objektifte ise geniş açı objektifin tam tersi bir etki oluşur. Tele objektifler derinliği yok eder ve nesneler arasındaki mesafeleri azaltır. Böylece, fotoğrafçı seçtiği objektifin odak uzaklığına bağlı olarak fotoğrafta perspektif etkisini artırır ya da azaltabilir.
Objelerin gerçek boyutları arasındaki oran bakış noktasının konuya uzaklığına bağlı olarak bozulacağından, Obje ile objektif arasındaki uzaklık en önemli etkendir.
Bakış Açısı
Bir objeye farklı açılardan bakarak o objenin gerçekten daha büyük, daha küçük, hatta yakın veya uzak olduğu algısını verir.
Aynı görüntü farklı odaklı objektiflerle çekildiğinde objelerin boyutu ve fotoğrafın derinlik hissi değişecektir. Dolayısı ile, perspektifi değiştirmenin en etkili yolu bakış açısını değiştirmekten geçer.
Genel olarak fotoğraflar göz hizasından çekildiğinden, sağa ve sola hareket eder, diz çöker işte o zaman perspektif değişmiş olur.
Geniş Açı Perspektifi
İnsanın görüş açısının sınırlarından daha geniş alanları görüntülemek amacıyla kullanılır. Böylece geniş açı objektifler, sınırsız bir alan derinliği yaratır. Ayrıca, belirgin bir keskinlik sağlayan objektiflerdir.
Oluşturdukları deformasyonlarla objelerin gerçekliğini büyük oranda değiştiren görseller sunarlar. Böylece, objeler arasında boyut farkını değiştiren, abartan, oran ve denge ilişkisini farklılaştıran objektiflerdir.
Çizgisel Perspektif
Çizgi perspektifinde birbirine paralel çizgileri sonsuzda birleştirir. Fotoğraf çekimlerde bu teknik gittikçe küçülen bir görüntü oluşması ile güçlü bir derinlik duygusu yaratır. Ayrıca, çizgisel perspektif, tek kaçışlı, çift kaçışlı ve üç kaçışlı perspektif çeşitlerini kullanabilir.
Renk/Hava Perspektifi
Renk perspektifinde renkler ile derinlik hissi verilir. Hava perspektifi olarak da adlandırılan bu perspektif türünde yakın yerler net ve belirgin olmasına karşın uzak yerler daha silik ve renk tonları farklıdır.
Havadaki su buharı ve toz parçacıkları ışığı kırarak yönünü değiştirebilir. Böylece, fotoğraflarda kontrast azalacak ve görüntü bulanıklaşacaktır. Havada bulunan sis ve pus oranı arttıkça bu etki daha da artacaktır. Manzara çekimlerinde bu durum sabahın erken ve öğleden sonra akşama yakın saatlerde daha belirgindir. Ayrıca, hava perspektif etkisini artırmak ya da azaltmak için bazı gelişmiş bilgisayar yazılımlarıyla görüntülere müdahale edilir.
Perspektif, fotoğrafın daha etkili bir anlatı diline ulaşması için kullanılan tekniklerden biridir. Yapıta derinlik izlenimi kazandırırken aynı zamanda fotoğrafta farklı kompozisyonlara ulaşmak için yardımcı olur. Böylece, perspektif kompozisyonlarda algılara doğrudan etki eder. Objektif hangi oranda geniş odaklı ve konuya uzak ise cisimler o oranda küçük görünür. Bu durum aynı zamanda cisimlerin olduklarından daha uzaktaymışlar gibi algılanır.
Unutulmamalıdır ki, fotoğrafta bakış açısı ve perspektif kullanımı, fotoğrafçının hayatı nasıl algıladığı ile ilgilidir. İçinde bulunduğu aile, yaşadığı kültür, kitaplar, dinlediği şarkılar, izlediği filmler, yaşadığı mutluluklar ve acılar hepsi fotoğrafçının hayata bakış açısını değiştirdiği gibi hiç kuşkusuz fotoğraflarına da yansıyacaktır.