Fotoğraf makinesi, objektif vb. araçlar kadar; bunların fotoğraf çekerken desteklenmesi, taşınması ile fotoğrafların çekildikten sonra düzenlenmesi ve saklanmasına yarayan araçlar da önemlidir. Üretilen fotoğrafın kalitesine bu araçların da etki ve katkısının olduğu unutulmamalıdır. Korunmaları ve bakımları da ihmal edilmemelidir.
Tripod (Üç ayak)
Tripod, doğa fotoğrafçılığı için temel ihtiyaçlardan -başka bir deyişle olmazsa olmaz araçlardan- biridir. Doğa fotoğrafçılarının sağlam bir tripoda sahip olmaları gerekir. Sağlam bir tripod sayesinde fotoğrafın çekildiği anda makinenin hareket etmesi (kıpırdaması), sarsılması önlenir. Böylece uzun pozlama veya tele objektifle sağlıklı çekimler yapılır ve daha net ve keskin fotoğraflar elde edilebilir. Bu yüzden doğa fotoğrafçılığında önemli bir etkendir.
Karbon alaşımlı / karbon elyaflı tripodlar sağlam oldukları kadar taşıma ve kullanım açısından da uygundurlar. Ancak oldukça pahalıdırlar. Alüminyum tripodlar fiyat bakımından uygun olmalarına rağmen ısıyı (soğuk / sıcak) ve titreşimi daha fazla iletirler.
Yerine göre tripod işlevi gören monopod (hızlı hareket edilmesi gereken çekimlerde), gorilpod, fasulye torbası gibi araçlar da kullanılabilir.
Deklanşör Kablosu / Uzaktan Kumanda
Fotoğraf çekme sırasında fotoğraf makinesi ile sarsıntı olmaması, fotoğrafı çekilen nesnenin de hareketsiz olması gerekir. Çünkü netlik ve keskinlik için hareketsizlik esastır. Çekim anında deklanşöre parmakla basıldığında, makinenin sallanması görüntünün netliğini bozabilir. Bu sorunla karşılaşmamak için deklanşör kablosu veya uzaktan kumanda kullanılmalıdır.
Objektif Gölgeliği (parasoley)
Fotoğraf makinesi objektifinin görüş alanının dışındaki bir ışık kaynağından gelen ışınlar objektifin içine girerek iç yansıma oluştururlar. Bu yansımalar sisli bir görüntü oluşmasına neden olur. Bunu engellemek amacıyla objektif gölgeliği kullanılır.
Objektif gölgeliği, objektifin uç kısmına takılan, ışık geçirmez malzemeden yapılmış, silindirik veya lale yaprağı şeklindeki bir aksesuardır. Gölgeliğin büyüklüğü objektifin görüş açısına göre değişmektedir. Objektife yandan girecek ışığa engel olacak kadar uzun, ama objektifin görüş alanına girmeyecek kadar da kısa olmalıdır. Örneğin telefoto lenslerin görüş açıları dar olduğundan daha uzun gölgelikler kullanılabilirken, geniş açı objektiflerdeki gölgeliğin boyu kısa olmalıdır.
Objektif gölgeliğinin, objektifi darbelere, çizilmelere, yağmur taneciklerine ve toza karşı koruma gibi faydaları da vardır.
Yansıtıcı (Reflektör)
Doğadaki fotoğraf çekimlerde ışığın kontrolü / yönlendirilmesi için yansıtıcı (reflektör) kullanmak gerekir. Adından da anlaşılacağı gibi yansıtıcı, ışığı istenilen yere yansıtarak sahneyi veya nesneyi aydınlatmak, üzerindeki gölgeleri yumuşatarak kontrastı azaltmak amacıyla kullanılır.
Beyaz, ışığı yumuşak ve en doğal haliyle yansıtır. Gümüş ve altın gibi metalik renkli reflektörlerin yansıttığı ışık çok sert olacağından fotoğrafın kalitesini düşürmemesi için dikkatli kullanılmalı, örneğin nesneden uzakta konumlandırılmalıdır. Yansıtılan ışığın nesne üzerinde belli bir noktaya odaklanması veya daha güçlü bir etki yapması isteniyorsa yansıtıcının nesneye yaklaştırılması, dağılmış ve yumuşak bir etki yapması isteniyorsa nesneden uzaklaştırılması gerekir.
Farklı ebatlarda, genellikle beyaz, gümüş ve altın renklerinde ve değişik şekillerde (üçgen, daire, dikdörtgen), kolay taşınabilmesi için katlanabilen yansıtıcılar vardır. En kullanışlı olanı “5’i bir arada” diye adlandırılan yansıtıcı setidir. Bunların dışında beyaz bir kâğıt / karton, kumaş, ahşap, alüminyum folyo, ambalaj köpüğü gibi malzemeler de yansıtıcı olarak kullanılabilir.
Işık Yayıcı (Difüzör)
Doğadaki çekimlerde genellikle sert olmayan ve her yeri aynı oranda aydınlatan, homojen (eşit yayılmış) ve gölgeleri yumuşatan ışık tercih edilir. Bu ışığı sağlayabilmek için de ışık yayıcılar / difüzör kullanılır. En kullanışlı ışık yayıcı beyaz bir şemsiye olabilir. Beyaz renkli ince kumaşlar (tül, tülbent vb.) veya yarı saydam sentetik ürünler ışık yayıcı olarak kullanılabilir.
Rüzgâr Engelleyici
Doğadaki en büyük sorun rüzgârdır. Fotoğraf makinesi ile çekilen nesnenin hareket etmesi fotoğrafın netliğini ve keskinliğini olumsuz yönde etkiler; görüntülerin flu olmalarına sebep olur. Bu tür sorunları azaltmak veya kökten çözmek için rüzgâr engelleyici kullanılır.
Rüzgârı engellemek için perde, mukavva, ahşap, hasır vb. malzemeler kullanılabilir. Fotoğrafçı bulunduğu yere ve o andaki imkânlarına göre çözümler üretebilir. Örneğin çantasından, montundan, ceketinden veya arkadaşından yararlanarak rüzgârı engelleyebilir.
Bilgisayar ve Yazılım
Dijital teknolojinin fotoğrafçılık araçları arasına kattığı bilgisayar ve fotoğraf düzenleme yazılımı birbiriyle ilişkili ve birlikte kullanılması gereken önemli araçlardır.
- Bilgisayar: Bilgisayarın en önemli bileşenleri; işlemci, ram, ana kart, ekran kartı, ekran, işletim sistemi ve bellektir. Piyasadaki çok farklı özellikler ve farklı fiyatlardaki bilgisayarlardan hangisinin alınması gerektiğine, bu özellikler değerlendirilerek karar verilmelidir. (O günkü alım gücü ile kaç yıl sonra bu bilgisayarın değiştirilebileceği gibi durumlar da değerlendirilerek karar verilmesi doğru olur).
- Yazılım: Yazılım satın alınırken, fotoğrafçılıktaki seviye ile fotoğraf işleme bilgi ve becerisi göz önünde bulundurulmalıdır. Örneğin giriş seviyesi için PhotoPlus veya PhotoScape programları yeterli olabilir. Daha ileri bir seviye için Lightroom veya Photoshop yazılımları tercih edilebilir.
- Harici (taşınabilir) hard disk: Fotoğrafları bilgisayar dışında depolamak ve yedeklemek için gerekli araçlardır. Harici diski kullanırken -ısınmadan dolayı zarar görmemesi için- uzun süre bilgisayara bağlı kalmamasına ve başkalarının bilgisayarında kullanılmamasına dikkat edilmeli, bilgisayardan çıkarılırken “donanımı güvenli kaldır” simgesine tıklanarak çıkarılmalıdır.
- Bellek (Hafıza) kartları: Dijital fotoğraf makineleri, çekilen fotoğrafları bellek kartına kaydeder. Kart satın alınırken kullanılacağı makinenin izin verdiği kapasite, yazma hızının yüksekliğine ve kaliteli bir marka olup olmadığına dikkat edilmelidir.
- Kart okuyucular: Bellek kartı okuyucuları, karttaki dijital veriyi bilgisayar ortamına -USB bağlantı yoluyla- aktarmaya yarayan aygıtlardır. Satın alınırken birden fazla kart tipine (CF, SD, MiniSD gibi) uygun olanlar ile yüksek veri yazma (USB 3.0 gibi) sahip olanlar tercih edilmelidir.
Çanta
Fotoğrafçıların olmazsa olmaz araçlarından biridir. İster omuzda, isterse sırtta taşınan modellerden olsun, fotoğraf çantasında iki temel özellik bulunmalıdır: Birinci özelliği yeterli hacimde ve ergonomik yapıda olmalıdır. Yani makine, objektifler ve başka gerekli araçları alabilecek büyüklükte; sırtta veya omuzda rahat taşınabilir, kolaylıkla kullanılabilir; örneğin içindeki malzemelere sırttan / omuzdan indirmeden sıkıntısız ulaşılabilen, bir tasarımda olmalıdır. İkinci özellik ise, içindeki malzemeyi sıkışma, çarpma, düşme, ıslanma gibi dış etkenlere karşı koruyabilecek sağlamlık ve yapıda olmasıdır. Yani dayanıklı, su geçirmeyen malzemeden üretilmiş (veya yağmurluğu olan), içi ek parça (ped) ile desteklenmiş ve yumuşak (makine ve objektifleri çizmeyecek) malzemeden yapılmış olmalıdır. Ayarlanabilir iç bölmeleri ve ısı yalıtımlı olanlar tercih edilmelidir.
Çantanın ağırlığı vücuda dağıtacak / uzun süre rahat taşınabilir ergonomik taşıma sistemine sahip olması gerekir. Doğa fotoğrafçıları için bu özellikler önemlidir, göz ardı etmemelidirler.
Ekipmanın Korunması ve Bakımı
Birçok elektronik eşyada olduğu gibi dijital fotoğraf makineleri, objektif vb. araçlar da dış etkenlere karşı oldukça hassastır. Özellikle sürekli nemli ortamlar ile çok soğuk veya çok sıcak havalar elektronik cihazların en önemli düşmanlarındandır. Bu yüzden ekipmanın korunması ve bakımı ihmal edilmemelidir.
Öncelikle fotoğraf makinesi (objektif, filtre, bellek kartı vb.) çarpmalara, düşmeye, neme, toza, kire, suya, sıcak ve soğuğa karşı titizlikle korunmalıdır. Örneğin makine uzun süre güneş altında kalmamalı, kum veya kar üzerine bırakılmamalı, ıslanmamasına dikkat edilmelidir. Soğuk havalarda objektif veya fotoğraf makinesinin ekranı gibi yerleri yumuşak bir bezle silinmelidir.
Fotoğraf makinesi, bulunduğu yerden farklı sıcaklıktaki bir yerde kullanılacaksa çantadan çıkarılmadan -çekim yapılacak ortamın ısısına alıştırmak için- 50-60 dakika bekletildikten sonra çekime başlanmalıdır. Örneğin kışın çok soğuk bir havada araba ile çekime gidildiğinde; fotoğraf çantası açılmadan arabadan çıkarılmalı ve 50-60 dakika öylece dışarıda bekletildikten sonra yavaş hareketlerle makine çıkarılıp çekime hazırlanmalıdır. Aksi takdirde (yani makine çantadan çıkarılıp, hemen çekim başlanırsa) ılık / sıcak ortamdan alınan makine birden soğuk ortamla karşılaşınca içinde oluşacak buğulanma hasara sebep olabilir.
Örneğin makine içinde küflenme ve/veya metal kısımlarda paslanma, objektif içinde uzun süre kalan sis oluşması, -daha korkuncu- diyafram yapraklarının yapışması gibi arızalarla karşı karşıya kalınabilir. Soğuk havalarda dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta ise pildir; soğuk ortamlardaki pilin ömrü normale göre daha düşük olur. Bu bakımdan soğuk bir ortamda ve elektrikten uzak bir yere gidilecekse birkaç yedek pil bulundurulmalıdır.
Makine, objektif vb. araçlar zarar görecek biçimde bir yere çarpar veya yere düşerse düzeltmeye çalışılmamalı, olduğu haliyle servise götürülmelidir. Suya düşme veya yağmurdan ıslanması halinde ise, hemen pil çıkarılmalı ve hareketli kısımlar oynatılmadan bez veya kâğıt havlu, imkân varsa fön makinesi ile kurutulmaya çalışılmalı ve en kısa sürede servise götürülmelidir.
Objektif değiştirirken tozdan korunmak için en sağlıklı yöntem, bu işlemi şeffaf plastik torba içinde yapmaktır. Torba başka bir işte kullanılmamış, içine makine, objektif ve el sığacak kadar geniş olmalıdır. Makine ve objektif torba içine konulmadan önce yumuşak bir fırça ve/veya bir hava üfleyici ile üzerlerindeki -özellikle bayonet çevresindeki- tozlardan arındırılmalıdır. Makine ve objektif torba içine konulur ve el (örneğin sağ el) torba içinden çıkarılmadan torbanın ağzı büzülerek kol altına sıkıştırılır. Dışarıdaki el de kullanılarak torbanın içinde objektif değiştirme işlemi gerçekleştirilir. Bu işlem, hem kolayca yapılabilmesi hem de makine ve objektifi düşürme riskinin ortadan kaldırılması için otururken dizler üzerinde veya uygun bir zeminde gerçekleştirilebilir.
Temizlik, bu iş için üretilmiş temizleme köpüğü, yağ sökücü sprey, fiber bez gibi ürünlerle yapılmalı; başka temizleyiciler asla kullanılmamalıdır. Temizliğe başlarken önce kaba tozlar hava üfleyici veya yumuşak ve ince tüylü geniş bir fırça yardımıyla alınmalı, dip kısımlarda birikmiş kirler ince kıllı yumuşak bir diş fırçası üzerine köpük konularak veya sprey sıkılarak temizlenir. Deklanşör düğmesi, kontrol kadranı / tekeri, objektif bilezikleri gibi hareketli kısımların kenar açıklıkları da iyice temizlenir. LCD ekran, vizör, objektif merceği üzerindeki tozlar, hava üfleyici veya geniş ve yumuşak fırça ile uzaklaştırıldıktan sora, sprey sıkılmış fiber bezle fazla bastırmadan silinir. Objektif mercek yüzeylerine el değdirilmemelidir. Gövde veya objektif yüzeylerine doğrudan sprey sıkılmamalıdır; çünkü sprey iç kısımlara sızabilir. Objektif kenarları ve vizör pamuk çubuğunun bir uçuna sprey sıkılarak temizlenir ve diğer ucuyla kurulanır.
Objektif merceğindeki parmak izi veya yağlanma gibi kirlenmeleri temizlemenin bir yolu da mum isinden yararlanmaktır. Yanan mum alevinin üzerine bir kaşığın iç yüzeyi tutulur (gezdirilir); kaşığa bulaşan is fiber bezle alınarak mercek bastırılmadan ovularak temizlenir. Temiz görüntü için filtrelerin de temiz olması gerekir. Önce filtre dış ve iç kenarlarındaki kirler diş fırçası ile fırçalanır; üzerindeki kaba tozlar geniş fırça ile alınır. Filtrenin her iki yüzeyine az miktarda sprey sıkılır ve fiber bez veya güderi iki yüze tutularak, ortadan başlanmak suretiyle, filtre çevrilerek kenarlara kadar temizlenir.
Doğada fotoğraf çekerken çantanın, objektif mercekleri ve kapaklarının tozlanma ve tripodun hareketli kısımlarına kum vb. kaçma ihtimali yüksektir. Çekim anında ve çekimden sonra bunların temizlenmesi yararlı olur. Örneğin çantanın, objektif ve tripod kılıflarının içi tozsuz ve kuru olmalıdır.
Araç ve aksesuar alınırken; güvenilir bir marka, yeterli kapasite ve hız ile servis ve garanti imkânı olanlar tercih edilmelidir.
Hasan Atabaş / hasanatabas99@hotmail.com