Bu sayıda, doğada makro fotoğraf çekilebilecek konular ve çekim teknikleri üzerinde duracağız. Üzerinde durulan konular, daha çok fotoğraflanan varlıklar oldukları için burada ele alınmışlardır. Öbür varlıkların / nesnelerin makro fotoğraflarını çekerken de bu açıklamaları dikkate almak gerekir.
Makro Çiçek Fotoğrafı Çekmek
Makro fotoğrafçılıkta çiçekler / bitkiler mükemmel konulardandır. Bunlar makro tutkunu fotoğrafçıların ilgisini çeken konuların başında gelirler. Çünkü hemen hemen her yerde ve her zaman, göze hoş gelen çok değişik renk ve formlarda çiçeklere rastlamak mümkündür. Ancak çiçek fotoğrafı çekmenin özel araçlar gerektirmesi, zamana ihtiyaç duyulması, sığ alan derinliği sorunu ve bazı çiçeklerin bulunduğu yerlere ulaşma gibi zorlukları vardır.
Başarı için çiçek fotoğrafçılığının temellerini anlamak, kavramak ve çiçekler hakkında bilgi sahibi olmak gerekir. En azından, hangi türlerin nerelerde ve ne zaman çiçekleneceği bilinmelidir. Çiçekler hoş bir konudur, ancak aynı zamanda çok yaygın bir konudur. Yeni şeylerle oynamanıza ve denemeler yapmanıza zaman ayırmalısınız. Bunu için yaratıcılığınızı zorlayın ve görüntünüzü ilginç kılmak için benzersiz bir yol bulun.
Makro çiçek fotoğraflarında arka zeminin sade / flu olması gerekir. Bunu, alan derinliğini kontrol ederek, bakış açısını değiştirerek, arka plana gölge düşürerek veya ters ışıkta çekim yaparak sağlamak mümkündür. Burada, en çok kullanılan yöntemin alan derinliğinin kontrolü olduğunu bir kere daha belirtelim.
Çiçeğin fotoğrafını çekmeden önce çevresinde dolaşarak; üsten belli bir açı ile mi, yere paralel olarak yandan mı, yere yatarak alttan bakarak mı çekilmesi gerektiği veya hangi yöndeki ışığın daha uygun olduğu ve nihayet en iyi kompozisyonun hangi konumda oluşturulabileceğine karar verilmelidir. Hatta birkaç yönden değişik çekimler yapılabilir.
Bir çiçeğin fotoğrafını çekerken sığ alan derinliği sorununu halledebilmek için, küçük diyafram açıklıkları kullanılabilir. Bunun için tripodla çekim yapmak gerekir. Alan derinliğini artırmak için istifleme yapmak da mümkündür.
Makro çiçek fotoğrafçılığında konu üzerinde daha fazla kontrole sahip olmak gerekebilir; fotoğrafını çektiğiniz çiçeği korumaya çalışın, bir esintinin uzun pozlamanızı mahvetmesine izin vermeyin. Çiçeğin yanındaki bazı varlıklar -istenmediği halde- kadraja girebilirler. Bunların fotoğrafta yer almaması koparılarak, kırılarak, yolunarak sağlanmamalı; istenilen kadrajı oluşturmak için çiçek başka yere taşınmamalıdır.
Doğrusu, bakış açısını mümkünse değiştirmek, istenmeyen varlıkları geçici olarak eğerek bağlamak gibi yöntemlerdir. Ancak kuru ot ve yapraklarla, çalı, taş / çakıl gibi nesneler -çiçeğin formunu bozmayacak şekilde- temizlenebilir.
Çiçeklerin çoğu narin saplarla gövdeye bağlıdır. Bu yapıdaki çiçeklerin fotoğrafını çekebilmek için, öncelikle günün -rüzgâr olmayan- sabah ve akşam saatleri tercih edilmelidir. Ayrıca rüzgâr engelleyiciler kullanılmalı, mümkün olduğunca yüksek örtücü değerleriyle ve tripodla çekim yapılmalıdır.
Çiçekler, mevsiminde taze iken çekilmelidir. Fotoğrafının çekilmesi düşünülen çiçeğin alternatifi aranmalı; solmuş, örselenmiş, kurumaya, bozulmaya yüz tutmuş çiçeklerin fotoğrafları estetik açıdan etki yaratmaz. Aynı çiçeklerden oluşturulan dokular etkili olacağı gibi farklı çiçeklerden oluşturulan dokular da etkili olur. Toplu çiçekler fotoğraflanırken farklı form ve renkteki veya farklı büyüklükteki çiçekler öne çıkarılmalıdır.
Renk ve form üzerine kurulu estetik yapıyla desteklenmiş kompozisyonlar oluşturmak gerekir. Taç yapraklar ters ışıkta çekilerek etkileyici fotoğraflar elde edilebilir. Çiçeğin tamamının çekilmesi gerekmeyebilir; güçlü etki yaratacak kısmı çekilmelidir.
Makro fotoğrafın gereği olan büyülterek yapılan çekimlerde alan derinliği sınırlı olacağından; taç yaprakların veya stigma vb. net, sap ve başka kısımların flu olması estetik etkiyi artırabilir.
Çiçeklerin makro fotoğrafını çekmenin hazzını yaşayabilmek için; onları sevmek, yakından tanımak, yaşadıkları ortama saygılı olmak ve türlerinin devamı için korunmalarına katkıda bulunmak gerekir.
Makro Böcek Fotoğrafı Çekmek
Makro fotoğrafçılığın bir başka ilginç dalı da böcek fotoğrafı çekmektir. Böcekler doğanın en küçük ve en hareketli canlılarıdır. Böceklerin makro fotoğrafını çekmek, başka makro konularına göre daha zor, ancak daha heyecanlı ve hareketli bir süreçtir. Pek çok böceğin uçması, kaçması, zıplaması veya hızlı hareket etmesi bu sürecin zorluğunu oluşturan etkenlerdir.
Kelebekler, arılar, kızböcekleri gibi bazı türler çok hızlı uçarlar. Çekirgeler aniden zıplar, örümcekler kuytu bir yere saklanırlar. Bu tür canlıları kabul edilebilir büyüklükte çerçeveye alabilmek için ürkütmeden, sezdirmeden yaklaşmak gerekir.
Bazen “uygun mesafe buldum” diye düşünüldüğü anda otlar / yapraklar arasında kaybolma veya uçup gitme gibi risklerle karşılaşmak her zaman mümkündür. Bu nedenle böcek çekimleri için hareket tarzı ve çekim yöntemi anlatmak çok yararlı olmayabilir. Makro fotoğraf çekmenin temel teknik ve gerektirdiği becerileri uygulayarak, bıkmadan sürekli fotoğraf çekerek, her fotoğrafçı kendi hareket tarzını / yöntemini belirlemelidir.
Böcek fotoğrafı çekmek öncelikle sabır işidir; böcekleri ve hareketlerini tanımayı da gerektirir. Böceklerin hareket tarzlarını öğrenmeden ve yaşadıkları alanları bilmeden fotoğraflarını çekmek tesadüflere bağlı olur. Örneğin pek çok kelebek toplu olarak / bir arada çekilmek isteniyorsa, onları su yakınlarındaki ıslak / çamurlu yerlerde aramak gerekir. Kızböceği çekilmek isteniyorsa ıslak çayırlıklara gidilmelidir.
Böcekler renklerinin parlak, kanatlarının özürsüz olduğu zamanlarda ve gün içinde yavaş hareket ettikleri saatlerde çekilmelidir. Yazın böceklerin renkleri daha parlak olur. Sabahın erken saatleriyle akşama yakın saatlerde ve çiseli havalarda yavaş hareket ederler.
Kabukları / derileri ışık ve/veya ıslaklık nedeniyle parlıyorsa polarize filtre kullanılmalıdır. Böceklerin fotoğrafı onları ürkütmeden, belli bir mesafeden, uygun ekipmanla çekilebilir. Örneğin yanına çok yaklaşılamayan kelebek ve kızböceği gibi böcekleri çekebilmek için; 100 mm ve/veya daha uzun odaklı makro objektiflere yani tele objektiflere ihtiyaç vardır.
Uçan böcekleri izleyerek ve bekleyerek fotoğraflarını çekmek imkânsız değildir ama zordur. Bunun için ya hareketlerini izleyip, uygun anda çekmek ya da olmaları, konmaları muhtemel yerlere netlik yaparak bekleyip çekmek mümkündür.
Kelebek, arı, kızböceği vb. hareketlerini / uçmalarını izleyerek ve pan tekniği kullanılarak çekim yapmak için fotoğrafçı emek harcayıp, deneyim kazanmalıdır. Bekleyerek çekim yapabilmek için fotoğraf makinesi enstantane öncelikli ve sürekli çekim modunda, yüksek bir örtücü hızına ayarlı, parmak deklanşör üzerinde hazır bulundurulmalı; uygun görüntünün oluşma anında çekimler yapılmalıdır.
Böceklerin gözlerinin net olması gerekir; çekim anında buna özen gösterilmeli, alan derinliği iyi kontrol edilmelidir. Örneğin makine kelebek kanatlarına paralel olmalıdır. Kanatları ışık geçiren böcekler ters ışıkta çekilerek, kanatlardaki detaylar ve doygun renkler ortaya çıkarılmalıdır. İlk kez karşılaşılan böceklere temkinli yaklaşılmalı, çünkü zehirli olabilirler.
Makro Çiçek ve Böcek Çekimleri İçin Bazı İpuçları
Çiçek ve böcek makrosu çekmek için sadece fotoğraf bilgisi yeterli değildir. Az da olsa belli bir seviyede doğa bilgisine, çiçeklerle ve böceklerle ilgili bilgilere sahip olmak gerekir. Çiçek familyaları, cinsleri, türleri, adları, coğrafya içinde dağılışları, yaşadıkları yükseklik, açma zamanları (hangi mevsim, hangi ay / aylar, günün hangi saatleri), bilinmelidir.
Ayrıca hangi çiçeğin hangi toprakta (kumlu, killi, taşlı / çakıllı), hangi ortamda (sulak alanlar, çayırlıklar, yol kenarları, güneşli yamaçlar, nadasa bırakılmış tarlalar vb.) yetiştiklerini bilmek; çekilecek fotoğrafın rastlantılarla değil bilinçle çekilmesini sağlar. Başka taraftan çiçeklerin kaç yıllık oldukları, yapraklarının ve çiçek kurulumlarının biçimleri gibi bilgilere sahip olmak da yararlı olabilir. 
Aynı şekilde böceklerin de özellikleri, davranışları, zehirli olup olmadıkları, hangi yüksekliklerde hangi ortamlarda yaşadıkları (alçak düzlükler, su kenarları, yüksek dağ yamaçları, orman açıklıkları, çayırlıklar vb.), hangi mevsimde veya günün hangi saatlerinde hızlı veya yavaş hareket ettiklerini bilmelisiniz.
Uçanların uçma zamanları (mevsim, ay, günün hangi saatleri) ve nerelere konabilecekleri, kendilerine ne kadar yaklaşılabileceği öğrenilmelidir. Bu bilgiler fotoğrafçının doğru zamanda doğru yerde olmasını sağlar, çıktığı fotoğraf gezilerinden eli boş dönmez.
Bunu bir örnekle açıklayalım: Mesela kelebekler; böceklerin belki de en güzelleridir. Ama onları yakalamak her yerde ve her zaman mümkün olmayabilir.
Kelebeklerin en iyi çekim zamanı sabahın erken saatleridir. Kanatları henüz ıslak olduğundan çok çabuk hareket edemezler. Giderek ısındıkça daha hızlı hareket etmeye başlarlar. Bulutlu ve hafif nemli günler ile akşama yakın saatlerde de kelebekleri çekmek kolaylaşır.
Kelebek çekimlerini yüz milimetre veya üzerinde bir objektif kullanarak yapmak daha verimlidir. Makine ayarlarını önceden yaparak kelebek çekmeye çalışmak daha akıllıca bir iştir. Çekimler diyafram öncelikli modda yapılır. Işığın yönü, alan derinliği ve arka planın durumunu önceden tahmin ederek yer tutmak iyi sonuçlar verir. Unutmayın, bütün bu inceliklere kendinizi önceden hazırlamanız gerekir.
Çekilebilecek Başka Konular
Doğadaki makro konuları arasında mantarlar, likenler, buz / kırağı, damla, ağaç kabuğu, yosunlar vb. de önemli bir yere sahiptir.
Mantarlar, yılın belli zamanlarında ortaya çıkarlar. Ormanlarda, ağaçların üzerinde (özellikle kesilmiş çürümeye yüz tutmuş olanlarda), çayırlarda vb. yerlerde çok sayıda mantar türüne rastlamak mümkündür. Genellikle şapkalı olmakla birlikte değişik renk ve formdadırlar.
Mantarlar genellikle orman içlerinde az ışıklı ortamlarda olduklarından, çekimde flaş ve yansıtıcıya ihtiyaç duyulur. Ayrıca yuvarlak formda olduklarından alan derinliğinin titizlikle kontrol edilmesi gerekir. Hem bulundukları yetersiz ışıklı ortam hem de alan derinliği sorunu olduğundan, çekimde mutlaka tripod kullanılmalıdır.
Likenler kayalar, taşlar, ağaçlar ve toprak üzerinde bulunurlar. Çok değişik renk ve formlara sahiptirler. Likenlerin boyları / yükseklikleri çok az olduğundan rüzgârdan etkilenmezler, bunun için de doğada fotoğrafı en rahat çekilen varlıklardandırlar. Liken çekimlerinde dikkat edilmesi gereken husus, alan derinliğinin kontrolüdür. Bunun için de objektifin likenin bulunduğu yüzeye paralel olması gerekir.
Sisli ve sıfırın altındaki soğuk havalarda göl ve nehir yakınları ile dere kenarlarında otlar ve kurumuş bitkiler üzerinde oluşan kırağı, makro fotoğrafçılar için önemli konulardır. Buz / kırağı ve kar fotoğrafı çekerken, 1/3 ile 1 stop fazla pozlamak gerekir; güneşli bir günde çekim yapılıyorsa iki stop kadar fazla pozlama yapılabilir.Doğada damla fotoğrafları makro fotoğrafçılığın farklı bir yönünü oluşturur.
Damlanın kendi ilgi çekiciliği ve ışığı yansıtması yanında büyüteç gibi arkasındaki nesneleri / ayrıntıları büyültmesi de ilgi çeken güzel görüntüler oluşturur. Doğal damlalar, yağmur ve çiy damlaları olarak doğada bulunurlar.
Yağmur damlaları, yağmur dindikten sonra dallar, yapraklar ve çiçekler üzerinde oluşur. Dallardan veya yaprak uçlarından küre şeklinde sarkan damlalar, ince kenarlı bir mercek görevi yaparak arkalarındaki nesnelerin büyütülmüş ters görüntülerini oluştururlar. Bu, küçük bir su damlasıyla doğanın güzelliklerinin farklı bir yöntemle yansıtılması gibi algılanır.
Çiy damlaları, havadaki su buharının yoğunlaşarak yapraklar, otlar, örümcek ağları ve küçük canlılar üzerinde birikmesiyle oluşur. Çiy taneleri daha çok soğuk ve nemli gecelerin sabahında veya sabahları sis oluşan yerlerde bulunur.
Bu nedenle deniz ve göl gibi geniş su alanlarının olduğu bölgelerde sıklıkla görülürler. Çiy damlalarını çekmek için sabah erken saatlerde doğada olmak gerekir. Çünkü güneşin ilk ışıklarıyla çiy taneleri kaybolmaya başlar.
En etkileyici çiy damlaları, örümcek ağları üstüne düşmüş olanlardır. Çiy damlaları orta değerde bir diyafram açıklığı ile sade bir arka plan önünde çekilmelidir. Tripod kullanmak, daha net ve keskin fotoğraflar elde etmek için gereklidir.
Doğada değişik form ve grafik düzenlemelere sahip fotoğrafların elde edilebileceği konularda biri de ağaç kabuklarıdır. Bazı ağaçların -sandal ağacı ve karaçam gibi- kavlayan kabukları ve kaldırıldıklarında altlarında -soyut fotoğraflar elde edilebilecek- ilginç formlar ortaya çıkabilir. Ağaç kabuğu fotoğrafı çekerken ışık ve alan derinliğinin kontrolü önemlidir.
Doğada bunların dışında, fotoğrafçının düşüneceği veya tasarlayacağı çok daha fazla konu bulmak ve çekmek de mümkündür. Bunun için düşünmek ve çalışmak gerekir. Bütün doğa çekimlerinizde, önce deneme çekimleri yapmayı unutmayın.
Hasan Atabaş
Yorum Yap