Fotoğrafta Kompozisyon Öğeleri: Keskinlik ve Doku

Yazı: Özlem Dikel

Keskinlik, fotoğrafı fotoğraf yapan en önemli unsurlardan biridir. Fotoğrafın etkisini ve hikayenin gücünü vurgulayan keskinlik; kompozisyon öğelerinin en önemli özellikleri arasında yer almaktadır. Keskinliği gelen ışığın türüne göre, objektifin çözümleme gücüne göre 2 başlık altında toplayabiliriz.

Gelen Işığın Türüne Bağlı Keskinlik

Diğer yazılarımdan da hatırlayacağınız üzere, ‘Fotoğrafta konu her şeyden önce ışığa dayanmaktadır.’ demiştim. Neyi anlatmaya çalışırsak çalışalım yolumuz önce ışıktan geçiyor. Işığı doğru kullandığımız taktirde fotoğraftaki tüm bileşenler birbiri içinde uyumlu gözükecektir. Diyelim ki yüksek kontrastlı bir fotoğraf çektik. Sizce bu fotoğrafın keskinliği nasıldır? Cevabı basit. Fotoğrafta kontrastın yüksek olması keskinliği her zaman artırır. Kontrastı yüksek olan fotoğraflar her zaman kontrastı az olan fotoğraflara nazaran daha keskindir. Bu arada kullandığınız ışığın yönü de fotoğrafınızın keskinliğine etki edecektir. Işık yönlerini hatırlayalım: Cephe ışığı, yanal ışık, tepe ışığı, alttan gelen ışık ve ters ışık.

Kullandığımız her ışık yönünde farklı keskinlikte fotoğraflar elde edeceğiz. Mesela; portre fotoğrafı çekerken cephe ışığı kullandığımızda sonuç farklı ve yanal ışık kullandığımızda sonuç farklı çıkacaktır. Yanal ışıkta daha yüksek kontrastlı fotoğraf elde ederken, cephe ışığının kontrastı daha düşük olacaktır.

Daha güçlü ve yüksek kontrast  elde etmek için yandan gelen ışığı tercih edebiliriz. Yandan gelen ışık özellikle gölge oluşturdugu için dokuları daha belirgin hale getirecektir. Oluşan bu gölgeler fotoğrafa derinlik hissi kazandıracaktır. Özellikle gölgelerin oluşturduğu yüksek kontrast değeri fotoğrafımızın keskinliğini de arttıracaktır.

Çözümleme Gücüne Bağlı Keskinlik

Çözümleme gücü dediğimizde devreye kullandığımız objektif giriyor. Burada kullanılan objektifin çözümleme gücüne bağlı olan gerçek bir keskinlik söz konusudur. Çözümleme gücü yüksek bir objektifle çektiğimiz fotoğrafın keskinliği ile normal bir objektifle çektiğimiz bir fotoğrafın keskinliği birbirinden farklı olacaktır. Başarılı bir objektif bize daha keskin fotoğraf verecektir. Bu yüzden kullandığımız ekipman da fotoğrafımızın keskinliği açısından önemlidir. Fotoğraflarımızın cam gibi keskin görünmesini istiyorsak objektif seçimimizi de buna göre yapmalıyız.

Doku

Kompozisyon öğelerinden bir diğeri de dokudur. Doku fotoğrafın zenginliğini oluşturur. Doku değerlerinin, fotoğrafın anlamına göre kullanımı fotoğrafı biçimlendirir. Doğal dokular-yapay dokular, sert dokular-yumuşak dokular, pürüzlü dokular-pürüzsüz dokular fotoğrafa farklı anlam katar. Fotoğrafın anlamına göre doğru dokunun seçilmesi fotoğrafı daha etkili yapacaktır. Fotoğrafın dokuda asıl olarak anlamlandırdığı değerler, zaman ve ışıktır. Doğru dokular fotoğrafın estetik değerini arttırır.

Zaman ve ışık dokusunu bulunduğu andan geleceğe taşımak tüm plastik sanatlar içinde en fazla fotoğrafla mümkündür. Çünkü fotoğrafın var oluşu, ışığa bağlıdır. Fotoğraf, ışığı yakalama sanatıdır. Dokuyla bütünleştikleri zaman ise ortaya başarılı kompozisyonlar çıkacaktır. Fotoğrafın dokusu hikayenin gücünü artırır ve böylelikle izleyiciyle güçlü bir bağ kurulur.

Dokuyu doğru yansıtmak ışığın nesneye nasıl geldiğiyle ilişkilidir. Bu nedenle ışığın yönünü, dokuya doğru yansıtmamız çok önemlidir. Eğer ışık görüntülemek istediğimiz objeye düz olarak yansırsa gözümüze daha az doku çarpacaktır. Işığın yönü dokunun kontrastının nasıl olduğunu belirler. Kontrast ile doku daha çok belirgin olur. Gelen ışığın yönüne bağlı keskinlik konusunda da bahsettiğim gibi yanal ışık her zaman doğrudan aydınlatmadan daha belirgin bir doku oluşturur.

Dokuları vermek istediğiniz mesaja bağlı olarak farklı şekillerde kullanılabilirsiniz. Dokuların kullanılmasındaki genel amaç objelerin dokusunun etkisinden faydalanmaktır. Çünkü dokular dokunma ve görme duyularımızı uyarırlar ve baktığımız bir fotoğrafın etkisi altında kalmamızı sağlar. Hani bazen bazı fotoğraflara dalıp gideriz ya işte bu yüzdendir. Dokunma ve görme duyularımızı aynı anda harekete geçiren fotoğraflar bizi daha çok etkiler.

Dokularla ayrıca dikkat çekici görüntüler oluştururken, dramatik etkilerde yaratabiliriz. Fotoğraftaki çoğu duyguyu sadece doku kullanarak bile gösterebiliriz. Böylece hem sade hem etkili hem de keskin görüntüler oluşturabiliriz. Doğru ışıkta, doğru açıda çektiğimiz dokular bize etkileyici kareler verecektir.