Tüketici elektroniği mağazaları ya da online alışverişle hızlıca temin edilebilen ev işlerine yardımcı, çocukların oyun arkadaşı robotlar, gerçek dünyaya entegre olalı çok oldu. Diğer yandan robotlar artık daha zorlu işleri de üsleniyor. Örneğin ABD-Dallas’ta küçük bir restoranda, masalara yiyecek ve içecek dağıtımına yardımcı olan robotlar var. Mutfaktan masalara yemekleri götürüyor, kirli bulaşıkları toplayıp geri getiriyorlar. Los Angeles, Kaliforniya gibi noktalarda benzer ‘yardımcılarla’ karşılaşma sıklığı her geçen gün artıyor. Son derece yetenekli bu tür aygıtların kalem pille çalıştığını düşünmek büyük hata olur, peki nasıl işlev sağlıyorlar?
Örneğin Bear Robotics adlı şirkette çalışan David Tejeda adlı operatör, robotları kendi evinden yönetiyor. İş yerlerinde dolaşan robotların hareketlerini ve yaşamsal belirtilerini takip ediyor, elbette arada bir robotlar servis dışı kalabiliyor, bu tip durumlarda onları yeniden yönlendirerek ‘sürekliliği’ temin ediyor. Burada robotun kamerasına bağlanıp onu belirli bir noktaya yönlendiren Tejeda, insan hatası ya da birinin robotu hareket ettirmesi gibi şeylerin robotların ara sıra ‘devre dışı kalmasına’ neden olabildiğini söylüyor.
Restoranların ‘çok yakın’ geleceği: Robot servis elemanları
Küçük ama büyüyen bu ‘pek de bilinmeyen’ iş gücünün standart çalışma prensibi, aşağı yukarı bu şekilde. Çoğunun arkasında kafaları karıştığında, zor görevleri devralmaları gerektiğinde onlara yardımcı olan insanlar var. ‘Bot vale’ adı verilen bu kimseler, robotun çalıştığı dünyadan uzakta, kendi kanepelerinde çalışıyorlar. Bu türdeki insani yardıma duyulan ihtiyaç her geçen artarken yapay zekanın sınırları da gün geçtikçe genişliyor. İnsanların uzun süre daha otomasyonun önemli çarklarını oluşturacağına pek şüphe duyulmadığını belirtmek mümkün.
Biraz insan yardımıyla birlikte günümüz robotları, fabrikada forklift kullanmaktan bahçede taze üzümleri toplamaya, restoranda servis yapmaktan bankalara kadar her türlü noktadaki türlü mavi yakalı işi üstlenebilir durumda. Her ne kadar henüz sesleri duyulmasa da yakın gelecekte bu işleri çok daha yoğun şekilde üstlenecekleri düşünülüyor. Tam bu noktada ilginç bir detayı es geçmemek gerekiyor. Yükselen bir ‘yeni’ meslek: Robot-operatörlük.
İnsanın -ama az sayıda insanın- kilit rolü
İnsan operatörler, on yılı aşkın süredir hastanelerdeki robotik sistemlere yardımcı oluyor. Birkaç yıl önce robotlar otel, restoran, süpermarket gibi daha fazla iş kolunda kullanılmaya başlandı. İnsanların sadece geçici bir önlem olacağı ve yapay zekanın robotların tek başına işlev sunması için yeterince gelişeceği zamana kadar ki sürece bir şekilde ‘yardımcı’ olacağına inanılıyordu. Günümüzde ise nefes alan bu iş gücünün büyümeye devam edeceği açık. Son raporlara göre insanlar, robot sistemlerin yüzde 99,96 oranında güvenle çalışmasının kilit rol üstlenicileri.
Otonom araçlar üzerine çalışan Doçent Dr. Matt Beane, “…bir senaryoya ne kadar otomasyon eklerseniz, en azından şimdilik oradaki istisnaları ele alacak ve denetleyecek insanlara da ihtiyacınız var demektir.” Diyor. Zira son yıllardaki etkileyici ilerlemeye karşın robotların insana dair yaşam alanlarında nasıl güvenle (yani zarar vermeden) gezineceğini bulmak, yapay zeka ve robotik teknolojide hala çözülememiş bir sorun.
Diğer yandan Dr. Beane, şirketlerin robotlarını kontrol eden algoritmaları geliştirmek için insan operatörlerden gelen girdileri kullanmaya devam edeceğini söyleyip ekliyor: “Bir yapay zekayı eksiksiz şekilde eğiterek insan operatörlerin yerini başarıyla alan bir şirkete henüz rastlamadık.”
Başta bahsettiğimiz Tejeda’nın kendi evinden çalıştığı Bear Robotics’in kurucu ortağı Juan Higueros ise şirketin artan talebi karşılamak için üretimi artırdığını ve düzinelerce robot operatörü işe almayı planladığını söylüyor. Higueros, “Bu, robotik şirketlerinin nasıl çalışması gerektiğinin çok önemli bir yönü olacak,” diyor ve bu işi yapmak isteyen kimseleri bulmakta hiç sorun yaşamadıklarını sözlerine ekliyor.
Startup’ların gözdesi
Robot rekabetinin başladığının bir başka işareti de konuya odaklanan startup’ların yükselişi. Bunlardan biri de Google’daki yüksek maaşlı işinden 2017’de ayrılarak Formant adlı kendi girişimini kuran Jeff Linnell.
“Bir robot, bir işin yüzde 95’ini yapabilir ve bir kişi de ‘yazılım vasıtasıyla’ aradaki yüzde 5’lik kısmı doldurabilir” diyen Linnell, işte o yazılımlardan birini sunuyor.
“Önümüzdeki 10 yıl için bu ekonominin büyümeye ulaşmasının tek yolu robot filosunu yönetecek tek bir insanın iş başında olmasına bağlı” diyerek -robotlarla birlikte ama uzaktan çalışan insanın- kilit öneme sahip rolüne vurgu yapıyor.
Ağ operatörlerinden dev yatırımlar
Ağ operatörlerinin bu trendden yararlanmak istediğini gözlemliyoruz… Örneğin ABD’li mobil operatör Verizon, geçtiğimiz aylarda robotları yönetme ve kontrol etme odaklı yazılımlar geliştiren Incubed IT adlı girişimi satın aldı. Ayrıca New York’taki Newlab İnovasyon Merkezi’nde isteyenlere 5G teknolojisini kullanarak robotlarını test edebilme imkânı sunduğu da biliniyor. Daha yüksek hız ve daha düşük gecikme süreleri ile 5G, robotik şirketlerinin kendi robotlarının depolama üniteleri yerine bulut üzerinden çok daha güçlü yapay zeka yazılımları çalıştırabilmesini sağlayarak onları daha akıllı ve daha güvenilir hale getirecek. 5G, bu kapsamda robot dünyası açısından öne çıkan teknolojik standartların başında geliyor.
Robotlar: Gelecek
Robotları uzaktan çalıştırmak için kullanılan temanın büyük bölümü, otonom araçların kafası karıştığında devreye giren insan yardımından ilham alıyor. Bu yöndeki inovatif şirketlerden biri olan Phantom Auto, uzaktan çalışan kimselerin otonom arabaları ve teslimat robotlarını kontrol etmesine yardımcı olmayı temel alan yazılımlar geliştiriyor.
Girişimin kurucu ortağı ve iş geliştirme sorumlusu Elliot Katz’a göre şirketler, insanları tehlikeli durumlardan uzaklaştırdığı, yeni çalışan havuzlarına erişim sağladığı ve ölçeklendirme yeteneğini artırdığı için uzaktan operasyona son derece makul şekilde yaklaşıyor. “Pandemi tüm bunları hızlandırdı” diyor ve ekliyor: “Müşterilerimiz tesislerimizdeki işçi sayısını büyük ölçüde nasıl azaltabiliriz sorusuna odaklanıyor…”
Katz, yakın zamanda işsiz kalanların uzaktan robot operatörlüğünü çekici bir seçenek olarak görebileceklerini öne sürerek, bunun ortaya çıkardığı bariz konuyu açıklıyor: “Genelde pandemi nedeniyle evde işsiz olan çok fazla kişi var ve bizler, bu işi yapmak isteyenleri yetiştirebiliriz.”
Robot dünyası, çeşitli faktörler eşliğinde insanoğlunu da içine alacak şekilde hız kesmeden gelişiyor. Bununla birlikte çok sayıda robotun birkaç insan operatör tarafından ‘gözetim altında tutulduğu’ senaryo, mavi yakalıların yerini robotların kademeli şekilde almaya başlayacağı gerçeğini açıkça gözler önüne seriyor.
Gelecek, şüphesiz az sayıda ‘insan-operatöre’ iş fırsatları sunacak, ancak en nihayetinde tek bir elden kontrol olanağı sunan ve yapay zekadaki gelişmelerle aralıksız ilerleyen robot dünyasının dalga dalga yayılımının önünde çok az şey durabilecek.
Mavi yakalı nedir?
Mal ve hizmet odaklı bir işletmede, arazide, sahada, üretim tezgahında, vb. el emeğine dayanan işlerde çalışan kimselere mavi yakalı denir.