Bu yazıda manzara fotoğrafları çeken fotoğrafçıların farklı yorumlarından bahsedeceğiz. Bunlar fotoğrafçının tercihine veya isteğine göre içsel manzara, panoramik manzara, cansız doğa manzaraları, kasıtlı makine hareketleriyle elde edilen farklı veya soyut manzaralar olabilir.
İçsel Manzara
Doğa fotoğrafçılığının -belki zor ama- en zevkli yönlerinden biri, doğadaki küçük sahnelerden ilginç kompozisyonlar oluşturmaktır. Küçük sahnelerden elde edilen fotoğraflara “içsel manzara” diyoruz. (İngilizce literatürde “Intimate landscape” / “samimi manzara” olarak adlandırılır).
İçsel manzaralar ilgi çeken, samimi, çarpıcı ve özgün görüntülerdir. İçsel manzara fotoğrafçılığıyla ilgilenmekle bir yandan görme becerinizi geliştirir, öbür yandan da fotoğraf çektiğiniz alanlarla ilgili ayrıntılı bilgilere ulaşırsınız. Doğada dolaşırken ayrıntılara yoğunlaşmanın dinlendirici ve gençleştirici etkisi de vardır. Zaten doğa fotoğrafçılığı genç ve dinç kalmayı sağlayan bir etkinliktir.
Genel manzara fotoğrafları gibi belgeleme işlevi olmadığından, nerede çekildiği çok önemli değildir. Ancak bir mevsimi, bir zaman dilimini, bir kavramı görsel dille aktarmayı, anlatmayı amaçlayabilir. Ufuk çizgisinin yer almadığı içsel manzaralarda kayalar, taşlar, toprak yüzeyindeki oluşumlar, ağaçlar, çalılar, kırlar, akarsular, çiçekler gibi pek çok nesne görüntülenebilir.
Doğadaki ışık, renk, çizgi, desen, doku gibi öğeler kullanılarak oluşturulan doğadan soyutlamalarla izleyiciye seyir zevki veren estetik görüntüler elde edilir. Bunun için de fotoğrafçının ayrıntıları, ilginç ve farklı yerleri, dikkat çekecek nesneleri görmesi, keşfetmesi gerekir.
İçsel manzara çekimleri için göz geliştirmede ve sonuçları iyileştirmede yararlanılabilecek bazı ipuçları aşağıdaki gibi olabilir.
- Yavaş Hareket Etmek: İçsel manzara çekimlerinde yavaş hareket edilmesi gerekir. Konu bulabilmek için zaman harcamak etkileyici ve ilgi çekici fotoğrafları yakalamak için gerekli olabilir. Yavaş hareket etmek keşif ve deneme yapmaya fırsat verir; fark edilemeyecek ayrıntıları görmek için zaman yaratır.
- Görme Becerilerini Geliştirmek: İçsel manzara fotoğrafçılığı için ayrıntıların farkına varabilmek önemlidir. Bunun için de görme becerilerini geliştirmek uğruna çaba harcamak, eğitim almak, denemeler yapmak vb. gerekir. Örneğin doğadayken öne, arkaya, yana bakılmalıdır. Farkına varılmamış sahneleri aramak, bulmak, görmek ve denemeler yapmak için yeni bir bakış acısı ile çalışmak gerekir.
- Soyut Konulara Yoğunlaşmak: İçsel manzara fotoğrafları kırlar, ağaçlar, kayalar, sahiller vb. gibi konulardan biri olabilir. Bunların dışında doğada çizgiler, desenler, dokular, renkler gibi geometrik oluşumlar da vardır. Bu soyut özellikleri bulmak ve fotoğraflamak elde edilen kompozisyonlarda farklılıkları yakalamanızı sağlayabilir. Onun için doğadaki soyut nitelikleri aramayı unutmayın. Bulduğunuzda da fotoğraflarınız arasında yer almalarına imkân verin.
- Uykun Ekipman Seçmek: Doğada istediğimiz içsel manzarayı yakalayabilmek için uygun ekipmanla çalışmak da önemlidir. Örneğin 100mm bir makro objektif, 70-200mm gibi uzun odaklı bir objektif veya bir telefoto objektifle çalışmak işinizi kolaylaştırır. Bunlar doğadaki küçük sahneleri görmenize yarar. Objektifle sahne taranarak içsel manzara olabilecek bir yer seçilebilir. Bunun için içsel manzara çekmeye başlayanların uzun odaklı bir objektifle çalışmaları daha verimli olabilir.
Bu ipuçlarını bir araya getirmek başta bayağı bir zamanınızı alabilir. Yılmayın, sabırlı olun. Denedikçe daha güzel fotoğraflar çektiğinizi göreceksiniz. Doğadaki küçük sahneleri bulmanız kolaylaşacak ve içsel manzara çekmekten daha çok zevk aldığınızın farkına varacaksınız. Bir de çekilecek sahnenin hava durumundan ve ışık şartlarından nasıl etkileneceği de iyi değerlendirilmelidir.
Panoramik Manzara
Geniş bir alanı alışılagelmiş / yaygın en ve boy oranlarının dışında, tek bir karede fotoğraflamaya “panoramik fotoğraf” adı verilmektedir. Başka bir deyişle panoramik fotoğraf, bir görselin gözle görünen, ancak kadraja sığdırılamayan kısmının geniş açılı ve zengin içerikli fotoğraf şeklinde oluşturulmasıdır. Teorik olarak bir yerin, insanın iki gözünün net olarak görebildiği açıdan (70 derecelik bir açıdan) daha büyük açılardaki fotoğrafının elde edilmesidir.
Önceleri panoramik fotoğraf çeken özel makineler vardı. Günümüzde ise panorama modu bulunan makinelerle çekim yapılabildiği gibi, birden çok görüntü çekilerek bunların birleştirilmesi ile de panoramik fotoğraflar oluşturulmaktadır. Ki daha çok bu yöntemle, daha büyük ve daha geniş fotoğraflar elde edilmektedir.
Piyasada panoramik görüntüler elde etmek için hazırlanmış bazı programlar (fotoğraf işleme yazılımları) mevcuttur. Düzgün bir çekim yapılmışsa bu programlardan biriyle istenilen nitelikteki panoramik fotoğraf oluşturulabilir. Hatta bazı yazılımlarda çekim yapılan makine ile ilgili bilgiler yer almaktadır.
Bu tür yazılımlarla, birleştirme aşamasında o bilgiler dikkate alındığı için, daha düzgün panoramik görüntüler elde edilmekte, daha sağlıklı sonuçlar alınmaktadır.
Panorama oluşturmak amacıyla fotoğraf çekerken dikkat edilmesi gereken en önemli husus görüntünün son halini hayal edebilmektir. Çünkü çekim anında yararlanılabilecek ön izleme imkânı yoktur.
Başka taraftan, tek bir fotoğraf haline getirilecek görüntülerin hep aynı poz değerleri ile çekilmesi gerekir. Bunun için de otomatik modları kullanmamak, ışık değişimi olmayan havalarda çekim yapmak, gün batımı çekimlerinde hızlı davranmak, her kareyi bir bölümünün başka karenin üstüne binecek şekilde çekmek, aşağı yukarı kaymaları önlemek için tripod kullanmak gerekmektedir.
Dikkat edilmesi gereken önemli bir husus da hareketli nesnelerin görüntülerde mümkün olduğunca az yer almasıdır.
Panoramanın ufuk çizgisiyle olan uyumu, yatay çerçeveli geniş manzara görüntüleri için idealdir. Ancak panoramik görüntü yatay olacağı gibi dikey de olabilir.
Bu yönüyle de manzara çekimlerinde (bahar çiçeklerinin doldurduğu bir ova, güzel bir koy, bir dağ, bir kanyon, bir ağaç vb.) veya tek karede fotoğraflanamayacak kadar geniş konularda çok iyi sonuçlar verir.
Fotoğrafçılıkta özel bir yere sahip olan panoramaların 1×2 oranını geçen çerçeveleri göze aşırı gibi görünsede, doğa manzaraları için oldukça uygun bir boyuttur.
Panoramik fotoğraf çekimlerinde aşağıdaki hususlara mutlaka dikkat edin.
- Panorama çekim yaparken mutlaka tripod kullanın. Tripodsuz çekimden iyi sonuç alamazsınız.
- Yatay kadraj yerine dikey kadraj olarak çekin. Biraz daha fazla fotoğraf çekersiniz ama birleştirmede daha iyi sonuç alırsınız.
- Makinenin beyaz ayarını “bulutlu” yapın. Otomatik ayarla çekmek farklı ve kötü fotoğraflar elde etmenize sebep olur.
- İlk fotoğrafı çekmeden önce parmağınızı objektifin önüne getirerek bir çekim yapın; bununla başlangıç yerini belirlersiniz. Bitince de aynı çekimi yapın.
- Peş peşe çektiğiniz fotoğrafların % 20’si kadar kısmı üst üste binecek şekilde çekin. Yani ilk çektiğiniz fotoğrafın % 20’si ikinci fotoğrafınızda da olsun. Fotoğrafları birleştirirken bu çok gereklidir.
- Çekiminizi mümkün olan en kısa sürede tamamlayın ki bulutların, ışığın vb. değişmesinden etkilenmeyin.
Cansız Doğa Manzarası
İnsan hayatı canlı ve cansız varlıklar arasında geçer. Canlılar biyolojik olarak değişim gösterirler; doğar, büyür, yaşar ve ölürler. Yani daima değişime uğrarlar. Cansız varlıklar ise bir kere ortaya çıktıktan sonra çok az değişime uğrayan biyolojik döngüsü olmayan oluşumlardır.
Kayalar, taşlar, toprak, sular (akarsu, göl, deniz), gökyüzündeki oluşumlar, kar ve yağmur gibi oluşumlar cansız doğa olarak adlandırılır.
Cansız oluşumlar fizyolojik olarak gelişmez, büyümez nefes almaz, yemek yemez, üremez, doğurmaz, ölmez ve hareket etmeye ihtiyaçları olmaz. Ama doğal koşullardaki değişikliklerle yıkıma, dönüşüme veya başka bir duruma geçişe yol açarlar. Örneğin, çok güçlü güneş ışınları küçük bir akıntıyı kurutabilir veya bir buzdağını eritebilir, bu da doğal bileşenlerin başka bir duruma geçmesine neden olabilir.
Ülkemizde geniş cansız doğa manzaraları Kaçkarlar, İç Anadolu ve Doğu Anadolu’daki dağlar ile Konya çevresinde (Karapınar ve Kuşça / Celil Boğazı) çekilebilir.
Cansız yakın ve makro doğa fotoğraf çekimleri ise her bölgede bulunabilecek cansız varlıklar değerlendirilerek yapılabilir. Örneğin deniz, göl ve akarsu kenarları cansız doğa çekimleri için uygun yerlerdir.
Kasıtlı Makine Hareketleri ile Manzara
Kasıtlı makine hareketlerinin temeli uzun pozlama esasına dayanır. Hareketli bir nesnenin hareketini dondurmak veya hareketsiz bir nesnenin dinamik bir fotoğrafını elde etmek için uygulanır.
Pan (Kaydırma) Tekniği: Bu tekniğin temeli yabani hayvanlar, kuşlar, rüzgârda hareket eden ağaçlar veya otlar gibi varlıkların hareketini dondurmak için uygulanmasıdır.
Bu teknikle fotoğraf çekerken; hareketli varlık / nesne makine ile takip edilir ve aynı hızda olduklarında fotoğraf çekilir. Bunun için bazı hususlara dikkat etmek gerekir:
- Hareketli varlık tam karşımıza geldiğinde deklanşöre basılacağı için, bir müddet önceden takibe başlamak gerekir. Bu yüzden çekim yapılacak yer seçilirken, görüş alanının geniş olmasına dikkat edilir.
- Bu tekniği kullanırken manuel (elle) netleme yapılacağından, hareketli varlığın hareketi bulunduğumuz konuma paralel olmalıdır. Aksi halde fotoğrafta netlik sağlanmayabilir.
- Enstantaneyi 1/30, 1/60 gibi ayarlayabilirsiniz. Çok hızlı koşan hayvanlar veya hızlı esen rüzgârlarda 1/125 bile kullanılabilir. Enstantane hızı varlığın hızıyla ilgilidir; bunu deneme yanılma ile bulmak daha doğru olur.
- Pan tekniği ile çekilen fotoğraf tamamen flu bir fotoğraf demek değildir. Bu teknikle çekilen fotoğrafta en az bir noktanın net olması gerekir.
- Makineyi seri çekim moduna alarak üst üste birkaç çekim yapmak faydalı olur.
Zoom in zoom aut (yakınlaştırma uzaklaştırma) tekniği: Bu teknik daha çok fotoğrafı çekilen sahnede, ortadaki nesneyi öne çıkaran, kenarları ise ışınsal bir görünümde sunmak için kullanılır.
Oldukça zevkli bir uğraş olmakla birlikte, bazı hususlara dikkat edilmesi gerekir. Örneğin SLR bir makine ve zoom objektifle yapılabilir; kompakt makine ve prime objektiflerle uygulanamaz. Öbür yandan zoom in veya zoom aut yaparken yeterli süreyi elde edebilmek için bir saniye veya 1/2, 1/8, 1/15 gibi düşük bir enstantane hızı kullanmak gerekecektir.
Bu yüzden, mutlaka tripod kullanılmalıdır. Bir başka husus da ışık patlamalarını önlemek için pozlamayı eksi değerlere ayarlamaktır.
Gün ışığında uzun süre çekim yapabilmek için ISO’yu makinenin en düşük değerinde kullanmak gerekir. Ayrıca zoom in zoom aut hareketini yaparken, çevirmeyi aynı hızda yapmak esastır. Ancak zaman zaman duraklamak ve sonra devam etmek de ilginç görüntüler için uygulanabilecek bir yoldur.
Fotoğraf makinenizin objektifi ile önce otomatik netleme yapın ve sonra manuel netlemeye geçin. Örneğin çekeceğiniz manzara ile aranızda bir ağaç, bir dal veya bir heykel gibi bir nesne olabilir.
Fotoğraf makinenizin objektifini çevirerek çekim yaparken otomatik ayarlarda yanlışlıkla bu aradaki nesneyi netlenir; arkada kalan manzarayı bulanık verebilir. Bu nedenle çekim sırasında ilk önce otomatik netleme yapılır ve devamı manuel çekilir.
Makineyi Döndürme ve Hareket Tekniği: Döndürme tekniğini uygulamak için bir taraftan deklanşöre basarken, öbür taraftan da makineyi saat yönünde döndürmek gerekir. Bu işlemi yaparken makinenin merkezinin veya sol elle tutulan kısmının sabitmiş gibi tutulması önemlidir.
Bu teknikle fotoğraf çekmek tamamen fotoğrafçının hareketine bağlıdır. Fotoğrafçı istediği görüntüyü deneme yanılma yoluyla da yaparak bulabilir. Çekilecek yerin fotoğrafçıya çok uzak olmaması gerekir. Böylece istenilen form çok daha kolay elde edilir.
Hareket tekniği ise isteyerek makineyi sağa sola, aşağı yukarı veya diyagonal olarak hareket ettirerek fotoğraf çekmeyi anlatır. Yani deklanşöre bastıktan hemen sonra makine de hareket ettirilir.
Enstantanenin ne olacağını deneme yanılma ile bulmak gerekir. Ama şu mutlaka bilinmelidir; düşük bir enstantane hızı ile her zaman çekim zamanı uzatılmalıdır.
Bir de makineyi sabit tutarken fotoğrafçının hareketli olması var. O da bir vasıta ile giderken makineniz elinizde sabit ama siz hareketlisiniz. Vasıtanın penceresinden yol kenarındaki ağaçlar vb. vizörden izliyor; uygun bir sahnede deklanşöre basılıyor. İşte size ilginç bir fotoğraf…
Bu tekniklerle fotoğraf çekmek biraz da şansa ve fotoğrafçının sabırla yapacağı denemelere bağlıdır. Sabırla ve çok deneme yapmakla daha ilginç ve daha güzel fotoğraflar çekmek mümkündür.
Hasan Atabaş / hasanatabas99@hotmail.com