Mandela etkisi nedir sorusu, bu etkinin özellikle son zamanlarda sosyal medyada daha sık yinelenmeye başlanmasından ötürü kafanıza takılmış olabilir. Seksenlere kadar uzanan etki, mandela effect olarak da ifade ediliyor.
Sizin de kafanızda soru işaretleri varsa hazırlıklı olun çünkü yazının sonuna geldiğinizde hafıza yanılgısı ile ilişkilendirilen kavramın ne zaman ortaya çıktığını, ne anlama geldiğini ve buna nelerin örnek olarak verilebileceğini bütün detayları ile öğreneceksiniz.
Mandela Etkisi Nedir?
Mandela etkisi, birçok insanın aynı olay ya da durumu yanlış bir şekilde hatırlaması ile ortaya çıkan yanlış anılardır. Kavram, Nelson Mandela’nın soyadından geliyor. 1980’li yıllarda Mandela’nın hapishanede öldüğüne dair sahte bir anı ortaya çıkmıştı.
Oysaki Nelson seksenlerde hapishanede ölmemişti. 27 yıl hapiste yattıktan sonra dışarı çıkmış ve 2013 yılında hayatını kaybetmişti.
Mandela Etkisi Neden Olur?
Hafıza son derece yanıltılabilirdir. Diğer insanlardan gelen bilgiler anıları doğrudan değiştirebilir. İnsanlar olayları yanlış hatırlayabilir, hiç olmamış olayları yaşanmış kabul edebilir. Bunun olmasının altında yatan neden ise bilginin çarptırılmasıdır.
Buna yönelik gerçekleştirilen bir araştırmada katılımcılara toplamda 5 hayvan ismi verilmiş ve katılımcılara aralarından en ilgi çekici olanının hangisi olduğu sorulmuştur. Listede sadece yılan, balina, fil, zebra ve maymun gibi hayvanlar olmasına rağmen katılımcılara farklı bir kelimeyi hatırlayıp hatırlamadıkları sorulmuştur.
Katılımcıların büyük bir çoğunluğu ise kelimeyi hatırladığını belirtmiştir. Listede ise bu kelimeye aslında yer verilmemiştir.
Nelson Mandela’ya ne olduğunu hatırlamayan bir kişi, onun uzun bir zaman önce öldüğü bilgisini duyması ile bunun doğru olduğunu kabullenebilir çünkü hafızasında Mandela ile ilgili bir bilgi zaten vardır fakat ona ne olduğunu hatırlayamaz ve bu nedenle zihnindeki boşluğun yerini kapatacak bir şeyler arar.
Bu boşluğa ise sahte bir anı yerleştirilir. Bu kavramın bu kadar popülerlik kazanmasında ise sosyal medyanın etkisi göz ardı edilmemelidir. Sosyal medya, yanlış anıları yaymak için kullanılabilecek çok güçlü bir araçtır.
Yanlış bilgi ve doğru bilgi birleştirerek herhangi bir iddianın sosyal medya kullanıcısının gözünde gerçek bir olay ya da durum gibi görünmesi sağlanabilir.
Bunun olmasını sağlayan diğer bir faktör de sosyal medya platformları üzerinden yayın yapan haber sayfalarıdır. Asılsız bir iddianın haberini isteyerek ya da istemeyerek desteklemek de Mandela etkisinin ortaya çıkmasına neden olabilir.
Mandela Etkisi Örnekleri Neler?
- Hugo yayını
- Pikachu’nun kuyruğu
- Mona Lisa’nın gülüşü
Mandela effect için verilebilecek örnekler arasında öne çıkanlar bunlardır. Gelin, bunları tek tek ele alalım.
Hugo Yayını
Buna Türkiye’den bir örnek vermek gerekirse bundan seneler önce Hugo adlı bir program vardı. Tolga Gariboğlu tarafından sunuluyordu. İddiaya göre çocuğun biri yayına bağlandı ve küfretti. Gariboğlu ise böyle bir şey olmadığını söyledi. Hatta bunu kanıtlayacak olan bir kişi olursa ona araba alacağını ifade etti.
Bunun gerçekten yaşandığını gösteren hiçbir kanıt paylaşılmadı. Bu nedenle olayın gerçekten yaşanıp yaşanmadığı bilinmiyor. Bu açıklama, asılsız iddia ile doldurulmak istenen boşluğun dolmasını engellediğinden insanlarda akıl tutulmasına yol açıyor.
Pikachu’nun Kuyruğu
Çocukluğunu doksanlı yıllarda yaşamış çoğu kişinin aklında Pokemon karakteri Pikachu’nun kuyruğunda siyah detaylar olduğu kalmıştır. Gerçekte ise Pikachu’nun kuyruğu sarıdır. Siyah yoktur. Bu o kadar gerçeklik kazanmış bir yanılgıdır ki Pikachu karakterini yeniden çizen çoğu kişi, kuyruğuna siyah detaylar ekler.
Mona Lisa’nın Gülüşü
Leonardo da Vinci’nin ünlü tablosu çevresinde dönen çok fazla tartışma vardır. Bunlardan biri de Mona Lisa’nın gülüşüdür. Bazıları, Mona Lisa’nın gülümsemesinin şu an olduğundan çok daha belirgin bir şekilde olduğunu öne sürer.