Opacity Mask başlı başına farklı bir maske ve Illustrator’ı diğer benzer yazılımlardan ayıran önemli özelliklerden birisi.
Birçoğumuzun aşina olduğu üzere, herhangi bir yazılımda maske, sayfa üzerindeki herhangi bir nesnenin belli bir bölümünün gösterilip, diğer kısımlarının gizlenmesi amacıyla kullanılıyor. Böylelikle büyük nesnelerin istenmeyen kısımlarını silip atmak yerine gizleyebiliyoruz ya da bir nesnenin sayfadaki görünüş şeklini değştirebiliyoruz (örneğn kare şeklindeki bir nesneyi daire içerisine alıp yuvarlak hale getirebiliyoruz).
Maskelerin çalışma mantığı ise oldukça basit: çizdiğmiz çerçevenin içinde kalan kısımlar görüntülenirken, çerçevenin dışında kalan kısımlar okuyucunun gözünden gizlenmiş oluyor. Bir maskenin en güzel özelliğ, istediğmiz zaman görünmez yaptığımız kısımları görünür hale getirebilmemiz ya da göstermekte olduğumuz kısımları daraltıp, gösterim alanını küçültebilmemiz. Kısacası bize büyük kolaylıklar sağlıyor.
Illustrator’da kullanabileceğniz 3 değşik maske var: Clipping Mask (kırpma maskesi), Layer Mask (katman maskesi) ve Opacity Mask (saydamlık maskesi). Clipping Mask ve Layer Mask her ne kadar birbirlerine benzer işler yapsalar da aralarında küçük farklar var. Opacity Mask ise başlı başına farklı bir maske ve Illustrator’ı diğer benzer yazılımlardan ayıran önemli özelliklerden birisi.
Clipping Mask (Kırpma Maskesi)
Sayfa üzerine çizdiğniz herhangi bir vektörel nesneyi (ki buna metinler de dahil) Clipping Mask olarak kullanabilirsiniz. Bir Clipping Mask oluşturabilmek için en az iki nesne gerekli. Maske olacak nesnenin mutlaka vektörel olması (ve bir grup içerisinde olmaması) gerekiyor. Maskelenecek nesnenin biçiminin ne olduğunun bir önemi yok. Sayfa üzerinde her iki nesneyi üst üste yerleştirip (maske olacak nesnenin üstte olmasına dikkat ederek), seçili hale getirdikten sonra Object>Clipping Mask>Make (komut+7) komutuyla altta kalan nesnenizi maskeleyebiliyorsunuz. Böylece üstte kalan ve maske olarak kullanılan vektörel nesnenin sınırları içerisinde altta kalan ve maskelenen nesnenin belli bir bölümü görünür hale geliyor.
Maske olarak kullanmış olduğumuz nesneye, maskeleme işlemi öncesinde vermiş olduğumuz bütün özellikler (dolgu rengi, biçimi, kenar çizgi rengi, kalınlığı, biçimi vb.), kaybolacaktır. Eğer bu maskeye dolgu ya da çizgi özelliğ vermek istiyorsak, ya maskeleme işleminden önce kopyalayacağız ya da maskeleme işleminden sonra eski özelliklerini yeniden vereceğz. Göz önünde bulundurmamız gereken ikinci nokta, maskeleme işleminden sonra maskemizi seçip içerisini renkle doldursak bile, dolgu işleminin başarısız olacağıdır. çünkü maskelenen nesne, maske nesnesinin dolgusunun görünmesine engel olur (zaten başarılı olsa, dolgu maskelenen nesneyi kapatacaktır). Eğer maskelenen nesnenin üzerinde saydam bir alan kullanmak istiyorsanız, maske nesnenizi kopyalayıp Edit>Paste in Front (komut+F) komutu ile yerine yapıştırıp, sonra da dolgu özelliğni uygulamak. Buna karşın maske nesnemizin çevresine çizgi uygulayabiliriz. Herhangi bir sıkıntı yaşamadan, Appearance paletini de kullanarak, birden fazla çizgiyi maske nesnemize ekleyebiliriz.
Maskeleme işleminden sonra, maskemiz ve maskelenmiş nesnemiz bir çeşit grup oluştururlar ve birlikte hareket etmeye başlarlar. Eğer maskelenmiş nesnemizin konumunu beğenmiyorsak ya da daha sonra değşiklik yapmak istiyorsak, beyaz ok işareti ile (direct selection) nesnemizi seçip, dilediğmiz gibi konumlandırabiliriz ya da renginde ve özelliklerinde değşiklik yapabiliriz.
Illustrator CS3 kullanıcıları ise maske ve içeriğni düzenleme konusunda biraz daha şanslı. Clipping Mask kullanırken, maske nesnesini ya da maskelenmiş nesneyi düzenlemek için, bu sürümde son derece basit iki seçenek var:
1. Maskeleme sonrası oluşan yeni nesnemize tıkladığımız zaman, ekranın üstünde, menü çubuğuna bitişik duran Control çubuğunun en başında iki gri kare görürüz. Nesnemiz seçili olduğu zaman her ikisi de otomatik olarak seçili hale gelir. Soldaki maskeyi, sağdaki ise maskelenmiş nesneyi simgeler. Hangisini düzenlemek istiyor isek onu ilgilendiren düğmeye basmamız yeterli. Bu, özellikle seçilmesi zor olan maske nesnesini seçmede büyük bir kolaylık sağlar. 2. Birinci madde karışık geliyorsa, daha pratik bir yöntem; siyah ok işareti ile oluşan nesnemize çift tıklamak. Böylece maskemizi ve maskelenmiş nesnemizi belgemiz üzerinde, ayrı bir yerdeymiş gibi açabiliyoruz. Belge üzerindeki bütün nesneler saydam bir beyaz alanın arkasında kalırken, maskemiz ve içeriğ etkin olarak kalıyorlar. İstediğmiz değşikliğ yaptıktan sonra boş bir alana çift tıklayarak belgemize geri dönüyoruz (bu özellik sadece maskeler için değl, gruplanmış nesneler için de geçerli).
Eğer CS3’ten daha alt bir sürüm kullanıyorsanız, beyaz ok işareti ile yetinmek zorundasınız.
Layer Mask (Katman Maskesi)
Layer Mask’ın aslında Clipping Mask’tan bir farkı yok (aslında o da bir Clipping Mask), ama uygulamada iki küçük fark var: Clipping mask, seçili olan bir veya birden fazla nesneyi maskelerken, Layer Mask o katmanda bulunan bütün alt katmanları maskeliyor; ve Layer Mask kullandığınızda, Clipping Mask’ta olduğu gibi nesneler gruplanmıyor, hepsi ayrı ayrı seçilebilir ve düzenlenebilir olarak kalıyor.
Illustrator’daki katman mantığını bilmeyenler (bkz: Macline-Ekim’08) için bu maske biraz garip gelebilir ama aslında çok güzel ve yararlı bir maske. Illustrator’da oluşturduğumuz ya da sayfaya dışarıdan çağırdığımız her nesne o anda çalışılmakta olan katmana bir alt katman olarak yerleştirilir. Ait olduğu ana katmanda, en üstte bulunan alt katman, katman paleti üzerinde en altta solda bulunan “Make/Release Clipping Mask” düğmesine basılmasıyla bir maske haline dönüşür. Burada dikkat edilmesi gereken noktalar; maske nesnesinin vektörel bir nesne olması ve katman paletinde maske olacak nesnenin bulunduğu alt katmanın değl, ana katmanın kendisinin seçili olması. Eğer ana katman yerine başka bir alt katman seçili ise düğme etkin olmuyor.
Bu maske üç noktada çok yararlı: 1. Maskeleme işleminden sonra da rahatlıkla yeni nesneler ekleyebilmeniz. Tek yapmanız gereken maskelenmesini istediğniz nesneyi, maskenin bulunduğu katmana aktarmak. 2. Maskelenmiş nesneleri seçmede ve düzenlemede büyük bir rahatlık sağlıyor: Maskelenmiş nesneleri seçmek için beyaz ok işaretini kullanmak zorunda kalmıyorsunuz. Siyah ok işaretiyle rahatlıkla seçip, düzenleyebiliyor, konumlandırabiliyorsunuz. 3. İlk maskeleme anında en üstteki nesne maske haline getiriliyor olmasına karşın, katmana sonradan eklenen nesnelerin, sıralamada hangi konumda olduğunun bir önemi yok. Maske nesnesinin üstünde dahi olsalar maskeleniyorlar. Yeter ki maske ile aynı katman içerisinde yer alsınlar.
Bu maske şeklinin iki sıkıntı getirdiğ de söylenebilir: 1. Maske olarak kullanılan nesnenin seçilmesindeki zorluk; eğer sayfa üzerinde seçemiyorsanız, katman paletinde maskeyi barındıran alt katmanın sağ tarafında bulunan yuvarlağa tıklamanız, seçmeniz için yeterli. 2. Maske ve içeriğndeki nesnelerin ilk anda gruplu olmaması dolayısıyla, özellikle zeminli işlerde tamamının tek tek seçilmesindeki zorluk. Burada da katman paleti imdadımıza yetişiyor. Maskeyi ve içeriğni seçmek için tüm alt katmanları barındıran ana katmanın sağındaki yuvarlağa tıklamak yeterli. Tabii hepsini seçili hale getirdikten sonra dilerseniz gruplayabilirsiniz.
Maskeyi kaldırmak istiyorsanız, maske yaparken kullandığınız düğmeye yeniden basıp maskeyi iptal edebilirsiniz.
İster Clipping Mask olsun, isterse Layer Mask olsun, maske olarak kullanılan nesnenin sınırları bize görünebilir alanı sunuyor. Bu alanın içerisinde kalan kısımlar görünür olurken, dışında kalan kısımlar ise görünmez hale geliyorlar. Son derece pratikler ve işe yararlar. Tek dikkat etmemiz gereken, maske nesnelerimizin vektörel olması…
Opacity Mask (Saydamlık Maskesi)
Aslında Photoshop kullananların son derece aşina oldukları bir maske Opacity Mask. En çok kullanıldığı nokta, bir nesnenin belli bir bölümünün saydamlaştırılması. İşte Illustrator’ı rakiplerine karşı güçlü yapan yönlerinden birisi: Saydamlığı tam olarak desteklemesi.
Eğer tasarımınızda kullanmış olduğunuz görselin sayfa içerisinde eriyerek, saydam bir geçiş oluşturmasını istiyorsanız, Photoshop’a geçmenize gerek yok. Illustrator’ın Opacity Mask özelliğ ile bunu kolaylıkla halledebilirsiniz. Nasıl mı? Son derece basit: Görselinizin üzerinde, eriyeceğ kısım kadar siyahtan beyaza bir degrade oluşturun. Burada bilmeniz gereken en önemli nokta, degradenizde siyah olan kısımların görselinizi gizleyeceğ, beyaz olan kısımlarınsa görselinizin görünürlüğüne dokunmayacağı. ?eklinizi oluşturduktan sonra Edit>Cut (komut+X) ile kesip, sayfadan çıkarın. Sonra da görselinizi seçili hale getirin, Window>Transparency paletini etkinleştirin. Pencerenin sağ üst köşesindeki aşağıyı gösteren küçük oka tıklayarak “Make Opacity Mask” komutunu uygulayın. Komutu uyguladığınız anda görseliniz görünmez olacaktır. Telaş etmeye gerek yok.
Transparency paletine dikkat ederseniz, iki adet kare göreceksiniz (eğer göremiyorsanız, palet üzerindeki Transparency yazısının sol tarafında bulunan yukarıyı-aşağıyı gösteren ok işaretine tıklayın ya da sağ üstteki ok işaretine tıklayarak, açılan menüden Show Options komutunu uygulayın): Birinde sizin görseliniz (solda), diğerinde ise siyah bir zemin (sağda). Soldaki maskelenecek olan görselinizi, sağdaki ise maskeyi temsil ediyor. Etkin olan karenin çevresinde siyah, kalın bir çerçeve göreceksiniz. Bu çerçeve hangi tarafta ise yaptığınız çalışmalar o kısma etki ediyor demektir.
Bizim istediğmiz görselimizin yeniden görünür hale gelmesi. Ama önce maskenin çalışma mantığına bir göz atalım, ondan sonra görselimizi görünür hale getirmek daha kolay olacak. Opacity Mask, siyah, beyaz ve gri alanlardan oluşuyor. Maske içerisinde siyah ile belirlediğmiz alanlar görselimizi gizlerken, beyaz ile belirlediğmiz alanlar görselimizin görünen kısımlarını belirliyor. Arada kalan gri tonlamalar ise görselimizin o değerde saydamlaşması anlamına geliyor (örneğn %20 siyah değer, görselimizin %20’sinin silindiğ anlamına geliyor ki bu da görselin, Photoshop’ta %80 görünürlüğe ayarlanmış bir görselle aynı görünürlüğe geldiğni gösteriyor). Kısacası, maskemizi bir renk ile boyadığımız sürece görselimiz rengin koyuluğuna bağlı olarak kayboluyor. %100 siyah alanların bulunduğu kısımlar tam saydam hale gelirken, beyaz alanlar ise net bir şekilde görünür oluyor. Burada en önemli nokta, maske kısmında çalışırken herhangi bir renk belirleyemiyor olmamız. Siyah, beyaz ve gri olarak çalışma yapabiliyoruz.
Yukarıdaki paragraftaki açıklamayı takip ederek, görselimizi görünür hale getirebiliriz. öncelikle Transparency paletinde sağ taraftaki kareyi, yani maske bölümünü etkin hale getirmemiz gerekiyor. Seçmek için bu kareye tıklamak yeterli. Tıkladığımız anda sol taraftaki siyah, kalın çizgi sağ tarafa taşınacaktır. Artık yapacağımız bütün çalışmalar maske tarafında etkin olacak demektir ve sayfa üzerine ne kadar tıklarsak tıklayalım görselimizi seçme şansımız yok maalesef. Yapmamız gereken son derece basit bir işlem: Edit>Paste in Front (komut+F) komutunu uygulamak (bu komutu uyguluyoruz ki, kopyalamış olduğumuz maske tam uyguladığımız yere yapışsın; eğer sadece Edit>Paste (komut+V) komutunu uygular isek maskemizi yeniden yerleştirmek zorundayız ki, görselimizi tam olarak göremediğmiz için sıkıntı verebilir). Komut sonrası maskemize uygun olarak görselimizin bir kısmı yumuşak bir geçiş ile sayfa içerisinde kayboluyor. Eğer görselin arkasına herhangi bir renk yerleştirirseniz, görselin o renk ile kaynaştığını görürsünüz.
Bu aslında en basit örnek ve sadece görsel üzerinde uygulamak zorunda değliz. üst üste dağınık bir vaziyette duran birden fazla nesnenin üzerine yerleştirdiğmiz herhangi bir nesneyi de Opacity Mask sayesinde saydamlaştırabiliriz.
Opacity Mask’ta, maskelenmiş içerik etkin iken, maske ve içeriğ birlikte hareket ederler, boyutlanırlar. çünkü Transparency paletinde her ikisinin simgeleri arasında bir zincir işareti vardır. Bu işaret etkin iken hem maske, hem de içeriğ birlikte hareket ederler. Eğer sadece maskelenmiş nesneyi oynatmak ya da boyutlandırmak istiyorsanız aradaki zincir işaretini kaldırmanız gerekiyor. Bunun için de zincir işaretine tıklamanız yeterli. Eğer sadece maskenin konumunu ya da boyutunu değştirmek istiyorsanız, Transparency paletinde, maskeye ait bölümü seçmeniz yeterli. Zincirin seçilemez hale geldiğni göreceksiniz. çünkü maskeyi biçimlendirirken, tamamen bağımsız bir alanda çalışma yapıyorsunuz.
Opacity Mask uygulanmış bir nesne, katman ve Appearance paletlerinde altı kesik çizgili olarak gösterilir.
Bir Opacity Mask’ı veya
Maskelenmiş Nesneyi Düzenlemek
Diğer maskelerde maskemizi ya da maskelenmiş nesnelerimizi beyaz ok işareti sayesinde kolaylıkla düzenleyip, değştirebiliyorken, Opacity Mask ile aynı kolaylığı elde edemiyoruz. Burada paletleri ne kadar iyi kullandığımız, onların dilinden ne kadar anladığımız ön plana çıkıyor. Aslında yukarıda belirtmiştik ama ayrı bir başlık açmanın daha faydalı olduğu kesin.
Transparency paletine dikkat edersek, iki adet kare göreceğz: Birinde maskelenmiş olan nesne ya da nesnelerimizi, diğerinde ise maskemizi. Aynı Photoshop’ta olduğu gibi (orada da katman paletinde ya katman simgesine, ya da maske simgesine tıklayarak seçimimizi belirliyoruz) Illustrator’da da hangi nesne üzerinde çalışacaksak onun olduğu tarafı etkin hale getiriyoruz. Eğer maskelenmiş nesnemizi düzenlemek istiyorsak Transparency paletinde sol taraftaki kareye, maskemizi düzenlemek istiyorsak sağ taraftaki kareye tıklıyoruz. Bu noktanın ne kadar önemli olduğunu daha fazla belirtmeye gerek var mı, bilemiyorum. Eğer sayfa üzerinde nesnelerinize dokunamıyorsanız bunun iki sebebi olabilir: Ya kilitlenmişlerdir, ya da Opacity Mask uygulanmış ve Transparency paletinde maske tarafı etkindir.
Bir Opacity Mask’ı iptal etmek istiyorsanız, Transparency paletinde sağ üst köşede, aşağı gösteren oka tıklayıp, “Release Opacity Mask” komutunu vermeniz gerekiyor.
Bir Opacity Mask’ı geçici olarak devre dışı bırakmak istiyorsanız, nesneniz seçili iken Transparency paletinde maske karesine “shift” tuşu basılı iken tıklamalı ya da palette sağ üst köşede, aşağı gösteren oka tıklayıp, “Disable Opacity Mask” komutunu vermelisiniz.
Transparency paletinde, maske ve içeriğnin simgelerinin hemen sağ tarafında iki seçenek vardır. Clip ve Invert Mask.
Clip işaretlendiğ zaman bütün belgenizi görünmez bir siyah alan ile doldurur. Bir nesnenizi sayfaya yerleştirip, üzerine herhangi bir nesne yerleştirmeden, doğrudan Make Opacity Mask komutunu verirseniz, nesnenizin kaybolduğunu görürsünüz. Sebebi, hemen yanında oluşan maskenin tamamının siyah ile boyanmış olmasındandır. Bu siyah ile boyanmanın da sebebi Clip seçeneğnin otomatik olarak etkinleşmesindendir. Eğer nesnenizi görünür hale getirmek istiyorsanız Clip seçeneğnin işaretini kaldırmanız yeterli.
Invert Mask, maskenizdeki siyah ve beyaz alanların yer değştirmesini sağlıyor. Yani maskenin negatifini alıyor. Siyah alanlar beyaz, beyaz alanlarsa siyah oluyor. Böylece bir önceki halinde görünmez olan kısımlar görünür, görünür olan kısımlar ise görünmez hale geliyorlar. Clipping Mask ve Opacity Mask Karşılaştırması
Hangi maskeyi, ne zaman kullanmak gerekiyor? Buna karar vermek aslında o kadar da zor değl. çünkü her maskenin kullanım alanları ve işlevleri farklı. Bir Clipping Mask, vektörel nesnenin kenarlarını kullanarak, bir nesnenin sadece bir kısmının görünür olmasını sağlar. Bir Opacity Mask ise vektörel nesnenin dolgusunu kullanarak saydam bir maske oluşturur. Dolgunun renginin tonuna bağlı olarak görselinizi görünürlüğü ve saydamlığı etkilenecektir.
Opacity Mask kullandığınız zaman dikkat etmeniz gereken bir nokta var: Yapmış olduğunuz belgeyi eğer bir Adobe yazılımı dışında kullanacaksanız ya da belgeyi bir Illustrator belgesi olarak başka bir yere göndermeniz gerekiyorsa, görüntüyü düzleştirmeniz gerekebilir. Bunun için geçen ay bahsetmiş olduğumuz Flatten Transparency özelliğni kullanmanız gerekiyor. Eğer kullanmazsanız hoşunuza gitmeyecek sonuçlarla karşılaşabilirsiniz.
