Bugün Çin, Ay’a bugüne kadarki en iddialı görevini başarıyla başlattı. Görev, yıl sonundan önce bir avuç ay taşını Dünya’ya geri getirmek için tasarlandı. Başarılı olursa, yaklaşık yarım yüzyıldır ilk kez Ay’dan gelen toprak Dünya’ya gelecek ve Çin ilk kez başka bir uzay cisminden malzeme toplayacak.
Chang’e 5 adlı görev, Çin’in son on yılda yürütmekte olduğu uzun bir ay misyonları serisinin en sonuncusu. 2013 yılında ülke, Chang’e 3 ile Ay’a ilk yumuşak inişini yaptı ve Çin’i ay yüzeyine bir uzay aracı yerleştiren üç ülkeden biri yaptı. Ardından Aralık 2018’de Çin, Chang’e 4‘ü başlattı ve 2019’un başlarında Ay’ın uzak tarafına bir iniş yaptı ve gezici yerleştirdi. Başka hiçbir ülkenin başaramadığı bir başarıya imza atmış oldu.
Şimdiye kadar sadece iki ülke Ay’dan materyal getirmişti
Şimdi Chang’e 5 ile Çin, Ay’dan örnek toplamayı planlıyor. Şimdiye kadar sadece iki ülke -Birleşik Devletler ve eski Sovyetler Birliği- Ay’dan materyal getirmişti. Sırada Chang’e 5 olabilir ve bu görevden öğrenilen dersler ülkeyi gelecekte Ay’a daha da karmaşık uçuşlar için rotaya sokabilir.
Fakat bu görevde pek çok şeyin yolunda gitmesi gerekiyor. Chang’e 5 belki de Çin’in başlattığı en karmaşık görev. Gidiş dönüş Ay uçuşu için gerekli olan tüm donanım yaklaşık 8.2 metrik ton veya yaklaşık 18.000 pound ağırlığında. Chang’e 5‘i Ay’a götürmek için Çin, en güçlü roketi olan Long March 5‘i kullandı. Roket, Güney Çin’de bulunan Wenchang Uzay Aracı Fırlatma Alanından havalandı.
Long March 5, Chang’e 5 için, 2 ila 4 kilogram ay örneğini Dünya’ya getirmek için birlikte çalışacak toplam dört robotik uzay aracını uzaya fırlattı. Dörtlü yolculuğuna birlikte başlayıp Ay’a seyahat edecek. Dört kişiden biri, güneş enerjisi sağlamaya ve grubu Ay’a itmeye yardımcı olacak bir hizmet uzay aracından sorumlu. Ay’ın yörüngesine girdikten sonra, uzay aracından ikisi kırılacak ve yüzeye inecektir. İniş yapan kişi daha sonra Ay’ı delmek için aletler kullanacak ve topladığı malzemeyi üste oturan yükselen araca geçecektir.
Bu yükselen araç daha sonra bir mini roket görevi görecek, Ay’dan kalkacak ve hala Ay yörüngesindeki donanımla buluşacak. Ay örneği, hizmet uzay aracıyla yanaştığında, dördüncü uzay aracına geçecek: Dünya’ya geri inmek için tasarlanmış bir kapsül. Üçlü daha sonra ay yörüngesinden ayrılacak ve Dünya’ya geri dönecek. Sonunda geri dönüş kapsülü içindeki değerli malzemelerle birlikte kırılacaktır. Ay’dan çok hızlı geleceği için, kapsül aslında gezegene doğru dalmadan ve sonunda İç Moğolistan‘a inmeden önce Dünya’nın atmosferinden sekecek.
Sadece 23 gün kadar süren hızlı bir görev olmalı
Ay malzemesinin fırlatılmasından inişine kadar sadece 23 gün süren hızlı bir görev olması gerektiği söyleniyor. Bunun nedeni, Chang’e 5‘in, her ay Ay yüzeyinin bir kısmının karanlığa gömüldüğü ve sıcaklıkların normalin çok altına (-130 santigrat derece) düşebildiği iki haftalık bir dönem olan sert ay gecesinde hayatta kalmak için tasarlanmaması. Böylesine zorlu bir ortamda hayatta kalabilmek için, yüzey uzay aracının zamanla radyoaktif olarak bozunan ve sıcaklık üreten radyoizotop jeneratörleri gibi özel ısıtma cihazlarıyla donatılması gerekir. Önceki Chang’e görevleri, ay gecesinde hayatta kalmak için bu jeneratörleri içeriyordu, ancak bu tür malzemeler, hızlı bir “kap ve git” görevi olarak tasarlandığından Chang’e 5‘te yok.
Bu, Çin’in Soğuk Savaş döneminden bu yana Dünya’ya dönen Ay’ın ilk örneklerini bir aydan kısa bir sürede getirebileceği anlamına geliyor. ABD astronotları, 1960’larda ve 70’lerde Apollo misyonları sırasında toplanan ay kayalarını getirirken, eski Sovyetler Birliği 1970’lerde bir avuç başarılı Ay örneği getirme görevi gerçekleştirmişti. Aslında, ay kayaları Dünya’ya en son 1976’da Sovyetler Birliği’nin Luna 24 robot sondasıyla geldi.
Chang’e 5, Ay’ın Oceanus Procellarum adlı özellikle cazip bir bölümünü hedefliyor. Bu keşfedilmemiş alan, Ay’ın diğer bölgelerine kıyasla yüzeyinde nispeten az kratere sahip. Bir teoriye göre, Ay’ın yaşamının sonlarında bu bölgede volkanik faaliyetler meydana gelmiş ve daha önce orada bulunan kraterleri yumuşatmış olabilir. Bu bölgeden örnekler almak, bilim insanlarına bu volkanik aktivitenin ne zaman meydana gelebileceğini daha iyi anlamalarını sağlayarak Ay’ın zaman içinde nasıl oluştuğuna ve evrimleştiğine dair daha iyi bilgiler sağlayabilir.
Chang’e 5’in karmaşıklığı Çin için kasıtlı bir seçim
Chang’e 5‘in karmaşıklığı da Çin için kasıtlı bir seçim, çünkü ülkenin Ay’ın yörüngesine uzay aracının nasıl yerleştirileceğini test etmesine olanak tanıyor. Çin, ay örneklerini Dünya’ya getirmek için çıkış aracını seçebilirdi. Ancak, Ay yörüngesindeki buluşmanın gelecekteki görevlerde ihtiyaç duyulan yetenekleri test etmek için yapıldığı belirtiliyor. Mars’tan örnek toplamak için tasarlanmış bir görev için kesinlikle Chang’e 5‘ten faydalanılabilir. Ancak bu görevin uçuş profili açısından, insanları Ay’a yerleştirmek için benzer teknikler kullanan NASA‘nın Apollo görevlerine çok benzediğini de belirtmek gerekiyor.